Amarcord
"Wyzwolenie" Stanisława Wyspiańskiego w reż. Anny Augustynowicz w Teatrze Polskim w Warszawie. Pisze Agnieszka Wójtowicz, członkini Komisji Artystycznej V Konkursu na Inscenizację Dawnych Dzieł Literatury Polskiej "Klasyka Żywa".
W "Wyzwoleniu" Anny Augustynowicz gra toczy się w neutralnej przestrzeni pustej sceny, a pojawiające się na niej rekwizyty (umieszczone na wózkach, rusztowaniach) określają miejsce akcji - przestrzeń publiczną: lunapark, cmentarz, kościół, plac. To "Wyzwolenie" jest rozrachunkiem z przeszłością, wyraża nastroje, doświadczenia, a przede wszystkim niepokoje polskiej inteligencji. To przedstawienie o współczesnej Polsce, którą Augustynowicz definiuje, sięgając także po inne teksty Wyspiańskiego ("Studium o Hamlecie", "Wesele", "Powrót Odysa") oraz "Samuela Zborowskiego" Juliusza Słowackiego, jako miejsce zdeterminowane pamięcią o przeszłości.
To, co reżyser interesuje w dramacie, ma związek z nieprzystawalnością różnych miar ludzkiego/polskiego doświadczenia: historycznego, religijnego, prywatnego. W warszawskiej inscenizacji trzy postaci są kluczowe - Konrad (Grzegorz Falkowski), Duch Ojca (Jerzy Trela) oraz Reżyser (Marcin Bubółka). "Pod postaciami stworzonymi przez Wyspiańskiego Anna Augustynowicz ukrywa trzy pokolenia Polaków, ukształtowanych przez diametralnie różne doświadczenia społeczne i historyczne" (z opisu spektaklu na stronie teatru). W postaciach tych trzech Konradów Augustynowicz wydobywa to, co jest sprzecznością, kryzysem. Wyostrza napięcia, by pokazać odmienne perspektywy, z których każda z tych postaci ogląda polską rzeczywistość.
Interesujący przez liczne odniesienia do minionych wystawień "Wyzwolenia" jest także metateatralny wymiar spektaklu - reżyser przywołuje słynny spektakl Swinarskiego z Jerzym Trelą w roli Konrada, a także "Kordiana" Grotowskiego (prawdopodobnie sam Swinarski odniósł się w "Wyzwoleniu" do przedstawienia Grotowskiego, który umieścił akcję "Kordiana" w szpitalu dla wariatów).
"Wyzwolenie" Augustynowicz wzywa do obrachunku z naszą przeszłością i współczesnością, z inteligenckimi mitami. Reżyser nie odsłania własnych emocji, ani nie stara się sprowokować widza. To mądry i trudny spektakl, który pozostawia z pytaniami, na które sami musimy znaleźć odpowiedzi. A gdzieś tam w głębi sceny - tak jak w opolskim "Ślubie" - migocze czerwone światełko tabernakulum.
***
Stanisław Wyspiański WYZWOLENIE, reżyseria: Anna Augustynowicz, Teatr Polski im. Arnolda Szyfmana w Warszawie, premiera: 29 stycznia 2019.
