Artykuły

Słusznie zalicza się "Żabusię" do najlepszych utworów Zapolskiej. Już w tej wczesnej sztuce znaleźć można wszystkie świętości pióra naszej mistrzyni: dar przenikliwej obserwacji, wyobraźnię sceniczną, idealną harmonię słowa z wyrażanym przezeń pojęciem. Cykl przedstawień Zapolskiej, jaki widzieliśmy ostatnio w Warszawie, uwypuklił jeszcze jedną cechę tej wspaniałej pisarki, głęboki mirt moralny, chciałoby się nawet powiedzieć moralizatorstwo jej sztuki.

Jakiejż rzeczywiście trzeba było pruderii, aby w jej komediach dopatrywać się zgorszenia! Ta autorka, o której tak niedawno nie wypadało w salonach mówić, której książki chowane przed młodymi pannami niby apokryf o Telimenie i mrówkach, wydaje się nam niemal przesadną poprawiaczką obyczajów. Przez dwa pierwsze akty "Żabusi" mamy prawie za złe autorce, że z taką pasją kompromituje duszyczkę swej bohaterki, że nie zostawia na niej suchej nitki, że nie oszczędza jej żadnego afrontu. Razi nas niemal standartowa prawość siostry Bartnickiego, w której podejrzewamy złoża niewyżytego sadyzmu.

I dopiero akt trzeci odkrywa nam zamysł autorki, dopiero teraz rozumiemy, dlaczego wydobyła tak ostre kontrasty. Można by to sformułować tak: norma moralna jest ponad stan drobnoustroju ludzkiego, kto by chciał ją wtłoczyć par force w życie, obraziłby samą normę moralną. Między fanatyzmem prawości a nędzą duszy ludzkiej trzeba zawrzeć kompromis. Inaczej życie rozwijać się nie może. Dotykamy tu dna pesymizmu Zapolskiej.

Teatr Kameralny zagrał "Żabusię" na "współczesno", przez co niektóre momenty sztuki nie wyszły dość plastycznie. Znacznie pełniejszy wyraz uzyskała "Żabusia" w realizacji "Warsztatu teatralnego", osadzonej w epoce secesji. Żabusia w wykonaniu p. Andrzejewskiej wyraża się zwykle tym, że przejawia się najlepiej tam, gdzie są największe trudności, a omdlewa jakby w momentach łatwiejszych. Najlepiej też wypadł akt trzeci, zagrany z wielką prawdą i szczerością. Reszta obsady, przygotowana reżysersko przez p. Adwentowicza, na równym przeciętnym poziomie.