Artykuły

Amerykański pisarz Philip Roth, autor głośnego "Kompleksu Portnoya", budził sprzeczne uczucia: jedni byli jego książkami zachwyceni, inni oskarżali go o antysemityzm i mizoginię.

Urodził się w żydowskiej rodzinie w Newark w New Jersey i to właśnie w tych okolicach rozgrywa się akcja większości jego powieści. W latach 50. przez dwa lata służył w amerykańskiej armii.

Debiutował w 1959 r. powieścią "Goodbye Columbus", za którą otrzymał nagrodę National Book Award. Rozgłos zdobył jednak dopiero 10 lat później powieścią "Kompleks Portnoya".

Książka napisana jest w formie monologu wygłaszanego do psychoanalityka przez wychowanego w konserwatywnej żydowskiej rodzinie pacjenta Alexandra Portnoya, dręczonego nieustanną żądzą i związanym z nią poczuciem winy. Śmiałe sceny erotyczne (w tym najsłynniejszy akt masturbacji z użyciem surowej wątroby) w połączeniu z ostrą krytyką społeczeństwa, religii i instytucji państwowych sprawiły, że "Kompleks Portnoya" po premierze wywołał skandal. Na Rotha wściekła się część środowisk żydowskich - filozof Gershom Scholem napisał: "To książka, na którą tylko czekali antysemici". Ale też zapewnił rozgłos autorowi - powieść była najlepiej sprzedającą się książką roku (w samym 1969 r. rozeszła się w 418 tys. egzemplarzy).

W Australii powieść została zakazana jako nieprzyzwoita (w części kraju ostatecznie była dostępna, ale tylko na zamówienie, księgarzom nie wolno też było jej eksponować). Jednocześnie Roth zbierał entuzjastyczne recenzje.

Do najbardziej znanych powieści Rotha należą "Operacja Shylock", "Teatr Sabata", "Amerykańska sielanka".

Pisarz wielokrotnie był honorowany różnymi nagrodami. Dwa razy dostał National Book Critics Circle Award, Pulitzera, trzy razy nagrodę PEN/Faulkner. Zdobył również nagrodę za całokształt twórczości PEN/Nabokov Award. Kiedy w 2011 r. został laureatem prestiżowej nagrody Bookera, w geście sprzeciwu do dymisji podała się członkini jury pisarka i feministka Carmen Callil.

Za przedstawianie kobiecych bohaterek jako obiektów seksualnych Roth był oskarżany o mizoginię już w latach 70. Krytyka nasiliła się w latach 90. "Nie pieję hymnów na cześć męskiej wyższości, ukazuję raczej męskość chromą, pokurczoną, upokorzoną, zrozpaczoną i sprowadzoną do parteru. (...) Moim zamiarem nie jest pokazywanie mężczyzn takimi, jakimi być powinni, ale takimi, jakimi są. Nieszczęśnikami", odpowiadał Roth.

Pisarz od lat wymieniany był jako kandydat do literackiego Nobla, którego jednak nigdy nie otrzymał.