Artykuły

6 premier, w tym dwie koprodukcje, 30 wydarzeń towarzyszących, blisko 20 tysięcy widzów na spektaklach repertuarowych i ponad 2 tysiące na projekcjach filmowych, koncertach i spektaklach gościnnych - to dorobek sezonu 2017/2018 w TR Warszawa.

Sezon rozpoczęliśmy adaptacją monumentalnej sześciotomowej powieści "Moja walka" Karla Ove Knausgrda, jednego z czołowych pisarzy skandynawskich. Ten wyjątkowy w historii światowej literatury projekt, polegający na literackim zapisie biografii autora, przenieśli na scenę reżyser Michał Borczuch i dramaturg Tomasz Śpiewak. Zbudowali na jego kanwie spektakl o tworzeniu literatury z życia i walce o zaistnienie w przeludnionym świecie. Czterogodzinne przedstawienie było kolejną po "G.E.N.-ie" Grzegorza Jarzyny produkcją, zrealizowaną na scenie TR Warszawa/ATM Studio. Przestrzeń studia telewizyjnego na praskim brzegu Wisły od początku 2017 roku służy jako miejsce premier i prezentacji największych projektów TR Warszawa, realizowanych z myślą o nowej siedzibie teatru na Placu Defilad.

W grudniu 2017 roku swój kolejny, trzeci już spektakl z aktorami TR Warszawa zrealizował René Pollesch, jeden z najważniejszych niemieckich dramaturgów i reżyserów ostatnich dekad. Jego autorskie przedstawienie "Kalifornia/Grace Slick" było podróżą w lata 60. XX wieku do Kaliforni, mekki hippisów, a zarazem miejsca narodzin nowych technologii, które zmieniły świat. Przewodniczką w tej wędrówce była Grace Slick, gwiazda amerykańskiego rocka lat 60., ikona ruchu hippisowskiego. I to jej przebój "White Rabbit" nucił cały teatr.

Wcześniej jako jeden z czterech miejskich teatrów z Warszawy, obok Nowego, Powszechnego i Studia Teatrugalerii wzięliśmy udział w wyjątkowym przedsięwzięciu - koprodukcji spektaklu Krystiana Lupy "Proces". Inscenizacja powieści Franza Kafki nie mogła dojść wcześniej do skutku we wrocławskim Teatrze Polskim z powodu rozpadu zespołu, wywołanego fatalnymi decyzjami politycznymi. Premiera, która miała miejsce w Nowym Teatrze była gestem solidarności wobec wrocławskiego zespołu i samego reżysera, a zarazem głosem w obronie artystycznej wolności, której przestrzeń w teatrze jest niebezpiecznie ograniczana w ostatnich latach.

TR Warszawa od kilku sezonów pokazuje swoje przedstawienia w Chinach, na największym teatralnym rynku na świecie. Po sukcesie prezentowanych tam spektakli "Męczennicy" i "4.48 Psychosis" Grzegorz Jarzyna wyreżyserował w Chinach swoje pierwsze przedstawienie z międzynarodowym zespołem aktorów z Chin, Polski i Stanów Zjednoczonych. Spektakl "Dwa miecze" był koprodukcją TR Warszawa, chińskiej firmy Propel Performing Arts and Media i Szanghajskiej Akademii Teatralnej. Oparty na starym chińskim micie, stawiał pytanie o cenę za ujawnienie prawdy i możliwość rewolucji, opartej na wartościach. Prezentacje przedstawienia w Szanghaju, Harbinie i Pekinie wywołały szerokie echa w chińskim środowisku teatralnym i intelektualnym. Dla nas szczególny był udział w projekcie Lecha Łotockiego, aktora TR Warszawa, który wystąpił w roli Króla.

Obok współpracy międzynarodowej ważnym nurtem w programie TR Warszawa jest Młody TR - czyli projekty młodych artystów i artystek, rozpoczynających swoją drogę artystyczną. W tym sezonie zrealizowaliśmy dwa takie przedstawienia. Małgorzata Wdowik, reżyserka, która wcześniej zwróciła uwagę "Piłkarzami" (premiera w 2016 roku), powróciła do TR Warszawa spektaklem "Strach". Ten niezwykły seans, inspirowany filmami grozy, ludowymi mitami i autentycznymi historiami był podróżą do źródeł naszych własnych lęków. Niepokojąca warstwa wizualna łączyła się w nim z niezwykłą przestrzenią dźwiękową. Tekst do przedstawienia napisał Robert Bolesto, znany scenarzysta filmowy i dramaturg - był to jego powrót do teatru po latach.

Kolejnym projektem Młodego TR był spektakl "Chinka" w reżyserii Klaudii Hartung-Wójciak z dramaturgią Darii Kubisiak, zrealizowany w ramach konkursu Debiut TR. Co roku spośród młodych reżyserów i reżyserek, uczestników Forum Młodej Reżyserii wybieramy osobę, której proponujemy zrealizowanie swojego projektu w sali warsztatowej TR Warszawa. Klaudia Hartung-Wójciak w swojej pracy zainspirowała się twórczością Jeana Luca Godarda, francuskiego reżysera i kontestatora. "Chinka" to próba odpowiedzi na pytanie o przyszłość lewicy i możliwość społecznej zmiany.

W ramach Młodego TR pokazaliśmy także gościnnie trzy prace z udziałem studentów szkół teatralnych. Były to: "Raj" z tekstem i w reżyserii Joanny Bednarczyk, studentki wydziału reżyserii dramatu Akademii Sztuk Teatralnych w Krakowie, "Powrót Odysa" wg Stanisława Wyspiańskiego w reżyserii Grzegorza Jaremko, studenta reżyserii dramatu z krakowskiej Akademii Sztuk Teatralnych i laureata konkursu Debiut TR oraz "Pospolite żywoty martwych Polaków", spektakl dyplomowy, który reżyser Marcin Wierzchowski zrealizował ze studentami białostockiego wydziału sztuki lalkarskiej Akademii Teatralnej w Warszawie.

W marcu w Paryżu odbył się porezydencyjny pokaz projektu "Ekstazy" Katarzyny Kalwat, zbudowanego wokół biografii i twórczości artystki Marii Klassenberg. Rezydencja była efektem stypendium Instytutu Francuskiego w Paryżu i Cite des Arts dla Katarzyny Kalwat. Artystką wizualną projektu jest Jagna Ciuchta, w pokazie wzięły udział Maria Maj i Justyna Wasilewska.

TR Warszawa pracuje dla przyszłości sztuki, dlatego w naszych nowych projektach badamy możliwości nowych technologii dla teatru. We współpracy ze studiem Mimooo zrealizowaliśmy pierwszy na świecie zapis spektaklu teatralnego z udziałem publiczności w technologii VR cinema 360 stopni - "G.E.N VR". Prezentowaliśmy go m.in. na Międzynarodowych Spotkaniach Sztuk Performatywnych TPAM 2018 w Yokohamie oraz w Nowym Jorku podczas The Segal Center Film Festival on Theatre and Performance, budząc zainteresowanie twórców i osób z branży technologicznej. "Nowe technologie VR i wszystkie inne immersyjne techniki świadomie użyte w teatrze mogą przyczynić się do większego rozpoznania siebie, zbliżyć nas do rejonów naszej podświadomości, rejonów, które na co dzień nie są przez nas penetrowane" - powiedział Grzegorz Jarzyna w wywiadzie, udzielonym w Nowym Jorku dziennikarzowi PAP.

W maju rozpoczęliśmy pracę nad teatralną adaptacją powieści Doroty Masłowskiej "Inni ludzie", którą w TR Warszawa wyreżyseruje Grzegorz Jarzyna. Na scenie TR Warszawa/Marszałkowska 8 odbyło się scenicznie czytanie fragmentów książki w reż. Grzegorza Jarzyny połączone ze spotkaniem autorskim z Dorotą Masłowską. Kolejne czytanie sceniczne odbyło się w czerwcu w "Przestrzeni from Facebook". Spektakl "Inni ludzie" będzie pierwszym w karierze artystycznej Grzegorza Jarzyny musicalem. Scenariusz oparty jest na błyskotliwym, hiphopowym poemacie Doroty Masłowskiej, jednej z najważniejszych polskich pisarek młodego pokolenia, znanej z bestsellerów "Wojna polsko-ruska pod flagą biało-czerwoną" i "Paw królowej" oraz głośnego dramatu "Między nami dobrze jest" (koprodukcja TR Warszawa i Schaubühne Berlin). Miejscem akcji a zarazem bohaterem tej miejskiej antyballady jest Warszawa, pogrążona w smogu metropolia, napędzana narkotykami i alkoholem. Miasto, które przyciąga karierowiczów i nieudaczników, artystów i pracowników korporacji, studentów i dealerów, obiecując złudne szczęście i podrabiany sukces.

Nad realizacją "Innych ludzi" pracuje kolektyw, w którym są aktorzy z zespołu TR Warszawa (m.in. Marcin Czarnik, Dobromir Dymecki, Małgorzata Gorol, Monika Frajczyk, Natalia Kalita, Magdalena Kuta, Lech Łotocki, Rafał Maćkowiak, Maria Maj, Sebastian Pawlak, Agnieszka Podsiadlik, Paweł Smagała, Tomasz Tyndyk, Justyna Wasilewska, Adam Woronowicz, Yacine Zmit, Agnieszka Żulewska), a także kompozytorzy, artyści warszawskiej sceny hip-hopu, twórcy wideo i projektanci kostiumów. Pierwszy pokaz spektaklu w wersji work in progres odbędzie się w październiku 2018 roku na scenie TR Warszawa/Marszałkowska 8. Światowa premiera spektaklu planowana jest w sezonie 2018/2019 na scenie TR Warszawa/ATM Studio.

W roku 2017 obchodziliśmy 20. rocznicę premiery "Bzika tropikalnego", spektaklu Grzegorza Jarzyny, który stał się cezurą w historii polskiego teatru i ufundował dzisiejszy zespół teatralny działający w sali przy Marszałkowskiej 8. Rok po jubileuszu pokazaliśmy premierę filmu dokumentalnego "Bzik teatralny" w reż. Joanny Makowskiej ze scenariuszem Romana Pawłowskiego, który realizowany był w czasie rocznicowych obchodów. Filmowy portret artystycznej wspólnoty TR Warszawa prezentowany był także w FINA i w TVP Kultura, które były jego koproducentami.

W mijającym sezonie gościliśmy w TR Warszawa dwa zespoły teatralne, pozbawione stałej siedziby: Teatr Żydowski oraz grupę twórców, związanych wcześniej z Teatrem Polskim w Bydgoszczy. W grudniu 2017 roku Teatr Żydowski pokazał na scenie TR Warszawa/ATM Studio premierę "Golema" - trzeciej części tryptyku Mai Kleczewskiej, opartego na tekstach i motywach żydowskich, po "Dybuku" i "Malowanym ptaku". Legenda Golema została opowiedziana głosami Dzieci Holokaustu, a scena stała się przestrzenią pamięci, w której widzowie razem z postaciami doświadczali przeszłości i przyszłości. Grupa bydgoska pokazała gościnnie dwa spektakle: "Workplace" w reż. Bartka Frąckowiaka według tekstu Natalii Fiedorczuk - rzecz o pracy, która niszczy godność, stabilność i poczucie wartości oraz "Solidarność. Nowy Projekt" w reż. Pawła Wodzińskiego, próbę rekonstrukcji I Zjazdu Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego "Solidarność", który miał miejsce w Gdańsku w 1981 roku. Goscinne pokazy w TR Warszawa/ATM Studio zainaugurowały warszawski etap pracy zespołu, który przejął Scenę Prezentacje i jako Biennale Warszawa dołączył do teatralnej mapy stolicy.

W ramach prezentacji sylwetek reżyserów, współpracujących z TR Warszawa pokazaliśmy spektakl "Imitacja życia" Teatru Proton z Budapesztu w reżyserii Kornéla Mundruczó, twórcy przebojowego "Nietoperza" (najlepszy spektakl 6. Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego "Boska Komedia") i głośnego filmu "Biały Bóg" (nagroda Un Certain Regard na 67. Festiwalu Filmowym w Cannes). Kornél Mundruczó powróci do TR Warszawa w sezonie 2018/2019 aby zrealizować swój nowy spektakl "Cząstki kobiety", oparty na scenariuszu Katy Wéber.

Obok przedstawień premierowych na afiszu TR Warszawa pojawiło się w tym sezonie 16 tytułów spektakli z repertuaru teatru. Przypomnieliśmy m.in. takie spektakle, jak "Jackson Pollesch", "G.E.N", "Możliwość wyspy", "Koncert życzeń", "Ewelina płacze", "Robert Robur", "Męczennicy", "Grind/r" i "Jezioro". Wielkim powodzeniem cieszyły się szczególnie przeboje TR Warszawa, wznowione na scenie TR Warszawa/ATM Studio: "4.48 Psychosis", "Uroczystość" i "Między nami dobrze jest". Ten ostatni spektakl, zagrany po raz pierwszy od śmierci Danuty Szaflarskiej, pokazany został w nowej wersji ze wspaniałym Lechem Łotockim w roli Osowiałej Staruszki.

Teatralnym premierom i pokazom gościnnym towarzyszyły jak zwykle kontekstowe wydarzenia towarzyszące. Najważniejszym był prowadzony od czerwca 2017 roku konkurs i cykl warsztatów OBCY W DOMU. WOKÓŁ MARCA'68. To wspólna inicjatywa Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN i TR Warszawa - w 50. rocznicę wypadków marcowych zaprosiliśmy grupę młodych twórców do przygotowania projektów spektakli, inspirowanych żydowskim doświadczeniem Marca'68. W wyniku pracy warsztatowej powstało pięć projektów, z których w marcu 2018 roku wyłoniliśmy finałowy projekt reżysera Jędrzeja Piaskowskiego i dramaturga Huberta Sulimy. Premiera ich spektaklu "Dawid jedzie do Izraela", teatralnej fantazji na temat wielowiekowej historii i kultury Żydów w Polsce, otworzy nowy sezon 2018/2019.

W ramach współpracy z ważnymi instytucjami kultury i partnerami działającymi w stolicy nawiązaliśmy współpracę z Against Gravity, dystrybutorem filmowym i organizatorem festiwalu Millenium Docs Against Gravity. Wspólnie zaprosiliśmy publiczność na serię pokazów najciekawszych dokumentów i filmów fabularnych, w tym takich przebojów, jak "Niemiłość" Andreja Zwiagincewa, "Wieża. Jasny dzień" Jagody Szelc czy "Czyściciele internetu". Nasz program muzyczny rozpoczął wyjątkowy koncert legendarnego awangardowego zespołu MW2, zrealizowany w ramach Warszawskiej Jesieni. Muzycy i performerzy spotkali się specjalnie na jeden wieczor, aby wykonać kompozycję Bogusława Schaeffera. W drugiej części wieczoru wystąpił Kwadrofonik, zespół kontynujący tradycje muzycznej awangardy. Kwadrofonik powrócił do nas w czerwcu 2018 roku z koncertem muzyki Karola Szymanowskiego w ramach 4. Festiwalu Kwadrofonik. Drugim zespołem muzyki współczesnej, który mieślimy przyjemność gościć w sali przy Marszałkowskiej 8 był Royal String Quartet, obchodzący w tym roku 20. urodziny.

Jak co roku, do TR Warszawa powrócił Festiwal Radio Azja, prezentujący eksperymentalną i progresywną muzyką z krajów azjatyckich. Na trzech koncertach zabrzmiała muzyka z Indonezji, Bangladeszu i Korei Południowej. Gościliśmy też nową imprezę na muzycznej mapie stolicy: Avant Art Festival. W ramach warszawskiej odsłony tego znanego wrocławskiego festiwalu muzyki eksperymentalnej wystąpił na pierwszym koncercie w Polsce Justin K. Broadrick czyli JK FLESH, kluczowa postać światowej sceny niezależnej. Wizualizacje specjalnie na te okazję stworzył gdański artysta Łukasz Boros.

Jesteśmy dumni z nagród, które zdobyli w tym sezonie twórcy i twórczynie, związani z TR Warszawa oraz nasz zespół. Paszport Polityki w dziedzinie teatru odebrał Michał Borczuch, reżyser "Mojej walki", współpracujący od lat z TR Warszawa. Nagroda Główna 13. Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych R@port w Gdyni przypadła Magdzie Fertacz i Jędrzejowi Piaskowskiemu, twórcom spektaklu "Puppenhaus. Kuracja". Magda Fertacz otrzymała także nagrodę za najlepszy tekst dramatopisarski 24. Ogólnopolskiego Konkursu na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej za tekst "Puppenhaus. Kuracja", a Justyna Wasilewska i Agnieszka Żulewska za role w spektaklu "Puppenhaus. Kuracja" zostały wyróżnione indywidualnymi nagrodami aktorskimi tego prestiżowego konkursu prowadzonego przez Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego.

Współtwórcy spektaklu "Robert Robur" w reż. Krzysztofa Garbaczewskiego - Aleksandra Wasilkowska autorka scenografii i Sławomir Blaszewski twórca kostiumów, otrzymali Złotą Kieszeń - Grand Prix organizowanego przez Centrum Spotkania Kultur w Lublinie festiwalu Scena w Budowie, za scenografię i kostiumy do spektaklu "Robert Robur" - za niezwykle spójny, integralny obraz wizualny, a także kunszt wykonawczy".

Nagrodę specjalną za całokształt dorobku artystycznego odebrał podczas 15. Festiwalu Komedii FestCO w Bukareszcie Grzegorz Jarzyna. W Rumunii gościliśmy z przedstawieniem Miedzy nami dobrze jest według sztuki Doroty Masłowskiej. Wreszcie Anna Kurelska z działu edukacji TR Warszawa zajęła II miejsce w konkursie Warszawskiej Nagrody Edukacji Kulturalnej w kategorii "Instytucje Artystyczne i Muzea".

Jak co sezon, pokazywaliśmy nasze spektakle w kraju i zagranicą, poszerzając krąg naszej publiczności. Gościły nas m.in.: 25. Festiwal Divadlo w Pilznie w Czechach (Holzwege), The Romanian Comedy Festival FESTCo w Bukareszcie w Rumunii (Między nami dobrze jest) i 2. Międzynarodowy Festiwal Teatralny w Astanie w Kazachstanie ("Męczennicy"). Wystąpiliśmy także na 8. Koszalińskich Konfrontacjach Młodych m-teatr ("Piłkarze"), Konfrontacjach Teatralnych w Lublinie ("Fantazja"), w Teatrze Polskim w Bydgoszczy ("Ewelina płacze") i na 13. Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych R@port, Gdynia ("Puppenhaus. Kuracja").

Sezon 2017/18 był kolejnym etapem transformacji TR Warszawa w nową instytucję, której docelowym miejscem działania będzie przyszły budynek teatru na Placu Defilad. Z myślą o nowych wyzwaniach zmienialiśmy strukturę organizacyjną teatru na bardziej demokratyczną i wspólnotową. Do naszego zespołu dołączyła Natalia Dzieduszycka, wybitna menedżerka kultury, związana przez wiele lat z Instytutem Adama Mickiewicza i portalem Culture.pl. Objęła po Wojciechu Gorczycy stanowisko dyrektora TR Warszawa, stawiając sobie za cel przygotowanie teatru do nowych zadań, związanych z rozwojem i budową nowej siedziby. Ważnym wydarzeniem związanym z przyszłością TR Warszawa było przyjęcie przez Radę Miasta Stołecznego Warszawy nowego statutu teatru. Jako pierwszy teatr miejski sformułowaliśmy w nim naszą misję społeczną i artystyczną, określając TR Warszawa jako zespołowy teatr, który, poszerzając przestrzenie dialogu społecznego pracuje dla przyszłości sztuki.

---

Na zdjęciu: najnowsza premiera TR Warszawa "Chinka", reż. Klaudia Hartung-Wójciak