Artykuły

W dziale rękopisów Biblio­teki im. Lenina w Moskwie zachowały się kopie i brulio­nowe zapisy listów Michaiła Bułhakowa z lat 1929- 38, skierowanych do rozmaitych wysokich instancji partyjnych i państwowych, zawierające dramatyczne prośby o pozwo­lenie na wyjazd z kraju, na emigrację. Bułhakow, w dzi­siejszym rozumieniu tego sło­wa, dysydentem nie był, chociaż kto wie, czy nie wolał­by dziwić jednoznacznie tra­gicznego losu wielu swoich kolegów. Nie był zesłany, nie zginął w czasie wielkich czy­stek, nie został nawet aresz­towany. Dręczono go w spo­sób wysoce wyrafinowany, uderzając w miejsce najczul­sze dla artysty - w twór­czość pisarską. Wyniszczenie przebiegało metodycznie i brutalnie. Przez wiele lat nie pozwolono na wydrukowanie ani jednej linijki tekstu, nie wystawiano jego dramatów (a jeżeli nawet podejmowa­no takie próby, to natych­miast zdejmowano sztuki z afisza), nie pozwalano na pra­ce w teatrze. Bez środków do życia, bezustannie zwo­dzony, trzymany w niepew­ności, wyszydzany - walczył mozolnie i z determinacją o prawo do publicznego istnie­nia. Kiedy już nie mógł wy­trzymać, uznając, że dalsza walka nie ma sensu chciał wyjechać. Wysyłał listy do władz, prośby, monity i bła­ganie o pozwolenie na opuszczenie kraju, na krótki chociażby oddech. Listy naj­częściej pozostawały bez od­powiedzi. Załamany Bułha­kow pisał - "...proszę Ra­dziecki Rząd, by postąpił ze mną jak uzna za stosowne, byleby jakoś postąpił". Oczy­wiście nigdy i nigdzie nie wyjechał.

Monodram Bronisława Wrocławskiego, nagrodzony na ubiegłorocznym Festiwalu Teatru Jednego Aktora, pró­buje w teatralnej insceniza­cji odnaleźć ekwiwalent dla stylistycznych dysonansów, składniowych dziwactw, po­krętnych myśli tak obcych "nieskazitelnemu" językowi utworów pisarza, a będących świadectwem tragedii pisarza "najnowszym i najwybitniejszym z możliwych".