Tykocin. Wystawa "Żydzi Gdańscy - teatr" w Synagodze
W czwartek (5 marca) w Wielkiej Synagodze w Tykocinie odbędzie się Święto Purim z cyklu "Muzealne prezentacje świąt żydowskich". Tego samego dnia zostanie otwarta wystawa "Żydzi gdańscy - teatr".
Święto Purim
Zobaczymy pochód purimowy i spektakl "Purimowe łakocie" w wykonaniu Tykocińskiego Teatru Amatorskiego. Będzie też czytanie Księgi Estery, wernisaż wystawy "Żydzi Gdańscy - teatr" z udziałem autora Mieczysława Abramowicza oraz słodki szałech-mones.
Uroczystości rozpoczną się o godz. 16.
Purim jest żydowskim świętem obchodzonym 14. dnia miesiąca adar (w roku przestępnym w drugim miesiącu adar). Upamiętnia uchronienie Żydów od zagłady w perskim imperium Achemenidów za czasów panowania króla Achaszwerosza.
W tym dniu czytana jest w synagodze Księga Estery. Ilekroć pada słowo "Haman", zebrani hałasują, tupią, grzechoczą kołatkami. Po południu spożywa się posiłek świąteczny. Tradycyjnie spożywa się trójkątne słodkie bułeczki z makiem, zwane uszami Hamana. Święto Purim ma charakter karnawałowy i jest chętnie obchodzone także przez niereligijnych Żydów. Uczestnicy przebierają się w kostiumy, często mężczyźni w kobiece, a kobiety w męskie. Dzieci chodzą od domu do domu i odgrywają przedstawienie "Purim Spiel" oparte na historii Estery, natomiast studenci w satyryczny sposób objaśniają naukę żydowską. Obyczaj nakazuje spełniać w święto dobre uczynki, posyłać prezenty z pokarmów ubogim osobom.
Żydzi gdańscy - teatr
Wernisaż wystawy odbędzie się 5 marca o godz. 16 w Wielkiej Synagodze w Tykocinie [na zdjęciu].
Wystawa autorstwa Mieczysława Abramowicza, przygotowana przez Muzeum Narodowe w Gdańsku, ukazuje historię Żydowskiego Teatru Gdańskiego. Ekspozycję uzupełniają tradycyjne żydowskie kostiumy damskie i męskie wypożyczone z Teatru Żydowskiego im. Estery Racheli i Idy Kamińskich w Warszawie.
Ekspozycja czynna będzie w babińcach Wielkiej Synagogi do 30 czerwca 2015 r.
Wystawa ukazuje historię Żydowskiego Teatru Gdańskiego. Początków teatru żydowskiego w Gdańsku należy szukać w roku 1876. Wtedy to w Teatrze Wilhelma na Długich Ogrodach wystąpił kwartet aktorów i śpiewaków Braci Semmel i Szwarc, który w następnych sezonach wielokrotnie nad Motławę zjeżdżał. Antreprenerem trupy był Natan Szwarc, pieśniarz, tancerz, aktor, autor wielu kupletów komediowych, które weszły do kanonu repertuaru rewiowych teatrów żydowskich Europy owych czasów.
Na początku XX wieku poczęły powstawać w Gdańsku pierwsze miejscowe zespoły aktorskie: amatorskie lub półamatorskie. Do dobrego tonu należało, by przy żydowskich instytucjach, szkołach, organizacjach społecznych, nawet przy klubach sportowych istniały zespoły teatralne. Po powstaniu Wolnego Miasta Gdańska (1920) zaczęli do Gdańska i Sopotu zjeżdżać artyści żydowscy (wśród nich liczni aktorzy) z Polski, Ukrainy, Rumunii, ale też z Niemiec i Austrii. Wśród nich były takie ówczesne sławy jak Chajełe Grober (aktorka moskiewskiego Teatru Habima Wachtangowa), Abraham Morewski, słynny aktor i reżyser, Trupa Wileńska, Warszawski Teatr Żydowski, robotniczy teatr Ohel po triumfalnym tournée europejskim.
Nowy rozdział teatru żydowskiego w Gdańsku otworzył w 1930 roku warszawski aktor Hersz Głowiński, który po kilkutygodniowych występach gościnnych osiadł w Gdańsku na stałe i wraz z grupą miejscowych amatorów założył stały teatr. Gdy w roku 1935 przystąpiła do niego aktorska para Lola Zilberman i Simi Wajnsztok (znani artyści Trupy Wileńskiej), zespół Głowińskiego stał się pierwszym stałym, w pełni profesjonalnym, teatrem żydowskim w Gdańsku.
W repertuarze gdańskiego Teatru Żydowskiego, w czasie jego czteroletniego istnienia, znalazły się dzieła żydowskiej klasyki dramatycznej (m.in. utwory Goldfadena, Szaloma Asza, Icchoka Lejbusza Pereca, Aleichema), ale również klasyka światowa (m.in. Strindberg, Ibsen, Szekspir, Tołstoj, Czechow) i utwory ówcześnie współczesne: m.in. dramaturgia radziecka, polska, niemiecka. Wielką zasługą dyrektorów Teatru Żydowskiego było odkrycie dla żydowskiej sceny, nie tylko w Gdańsku, twórczości gdańskiego poety i dramaturga, Maksa Baumanna.
Teatr grał przedstawienia w języku jidysz.
Wraz z nasileniem się po Nocy Kryształowej aktów terroru wobec Żydów w Gdańsku Teatr zakończył swoją działalność w marcu 1939 roku.
