Królowa i pokojówki
"Szklanka wody" Scribe'a w przekładzie Michała Rusinka i Stanisława Ostoi. Opracowanie tekstu i reżyseria Marii Kaniewskiej. Scenografia Jerzego Ławacza, Premiera w Teatrze Rozmaitości. "Pokojówki" Geneta w przekładzie Jana Błońskiego. Reżyseria Henryk Baranowski-Cordier (PWST) - warsztat reżyserski pod opieką prof. Bohdana Korzeniewskiego. Scenografia: Janina Scieszko. Premiera: Scena 61 Ateneum.
Jean Genet prawdopodobnie nie ceni Scribe'a. Nikt zresztą zbytnio nie poważał tego komediopisarza. Tylko publiczność waliła na jego sztuki i do dziś, zwłaszcza "Szklanka wody" cieszy się powodzeniem, ilekroć jest wystawiana. Co Scribe myślałby o Genecie, to już zupełnie inna sprawa i nie odgadniona.
Tych dwóch dramatopisarzy wszystko dzieli, poza przynależnością narodową. Prapremiera "Pokojówek" odbyła się w sto i siedem lat po "Szklance wody". Zważywszy, że Scribe już w swoich czasach uważany był za przestarzałego, a Genete do dziś traktowany jest za pisarza przyszłości, dzieli ich więcej, niż jeden wiek. Raczej kilka epok, kilka rewolucji, kilka wojen, zarówno w sensie dosłownym, jak i przenośnym: w teatrze, w filozofii, w estetyce.
Jeśli tajemnicę powodzenia komedii Scribe'a (a napisał ich 350) upatrywano w umiejętnym dostarczaniu publiczności tego, na co właśnie czekała. to niemal to samo stwierdzenie można by zastosować do Geneta, z zastrzeżeniem, że zmienił się świat, zmieniała się wymagania i czego innego się oczekuje.
Nic jednak nie staje na przeszkodzie, by i dziś świetnie się bawić na "Szklance wody" i jako rozrywkę traktować "Pokojówki", nie wdając się zbytnio w spekulacje filozoficzne. Bo w gruncie rzeczy ,,Pokojówki" nie odbiegają tak daleko od klasycznych, bulwarowych niemal wzorów. W każdym razie na pozór, w swej warstwie zewnętrznej. Dopiero w następnych sztukach w "Balkonie", "Murzynach", a zwłaszcza w "Parawanach: Genet nie tylko wyszedł formalnie poza ramy pudełkowej sceny, ale stał się jednym z najbardziej nowatorskich twórców współczesnego teatru i tym, który może najwięcej ma do powiedzenia swoim współczesnym.
W "Pokojówkach" Genet buduje sytuację dramatyczną na zwielokrotniej grze pozorów, udawania, zamiany ról. Dwie pokojówki Anna Seniuk i Elżbieta Kępińska na małej scence Teatru Ateneum, otoczone ze wszystkich stron publicznością ujawniają swoje kompleksy, namiętności, snują marzenia, bawią się w Panią, spoglądają na siebie jej oczyma, poniżają się i wywyższają. Gdy przychodzi Pani - Anna Ciepielewska, wszystko wraca do realnych proporcji, ale po jej wyjściu reguły gry zostają - złamane. Finał jest nieuchronnie tragiczny.
Seniuk i Kępińska doskonale wydobyły wielowarstwowość swoich ról, subtelnymi kreskami, zaznaczyły przejścia od udawania do rzeczywistości. Anna Ciepielewska trafnie rozegrała swoje partie, chociaż postać Pani dawała jej mniejsze pole do popisu. Teatr Ateneum rozporządza najbogatszym chyba spośród wszystkich stołecznych scen zespołem wybitnie utalentowanych aktorek. W "Pokojówkach" trzy z nich zaprezentowały bogactwo swoich możliwości. Reżyser Henryk Baranowski-Cordier miał niełatwe zadanie, ale wyszedł z niego obronna ręką. Dużo prościej byłoby udostępnić mu normalna scenę Ateneum, zamiast tej "en rond", stwarzającej dodatkową trudność i niepotrzebnie dodającej sztuce nieistniejący w niej wymiar. Rzecz ma się dziać w ściśle konkretnym wnętrzu (Genet to podkreśla), ale nie "we wnętrzu" widowni.
Jak w "Pokojówkach", tak i w "Szklance wody" triumfują kobiety. Tym razem cztery: Aleksandra Karzyńska - jako naiwna, bezwolna i pełna uroku królów Anna, Irena Laskowska - nareszcie w roli, w której znowu mogła pokazać swoje umiejętności, Wiesława Kwaśniewska - wdzięczna i swobodną Abigail, Maria Kaniewska - reżyserka oraz panowie Eugéne Scribe i Eugeniusz Kamiński. Młodego Mashama grał Stefan Szmidt.
Udała się Rozmaitościom ta premiera. Odznacza się dobrym smakiem, dobrym tempem, dobrym aktorstwem, poczuciem humoru i lekkością. Widzowie się bawią, często rozbrzmiewa śmiech. Długi więc żywot można wróżyć temu przedstawieniu.
