Artykuły

"Brak rozliczenia za Smoleńsk wyziera z każdej dziury w drodze, z każdego nierefundowanego leku" - pisał kilka dni temu Dawid Wildstein o rocznicy katastrofy smoleńskiej. Te słowa brzmią jak wprowadzenie do "Antygony" Sofoklesa w reżyserii Marcina Libera. Premiera w niedzielę w Teatrze Nowym.

Treść "Antygony" znają adepci sztuki - biorąc pod uwagę długość istnienia kultury europejskiej - właściwie od zawsze. Kreon, nowy król Teb, po wygranej bitwie zakazuje grzebania Polinika jako zdrajcy i wroga ojczyzny. Jest on bowiem tym tebańczykiem, który namówił teścia z Argos do zaatakowania miasta. Rozkazowi sprzeciwia się Antygona, siostra zabitego. Konflikt wartości gotowy. Kreon nie jest despotą, ale prawowitym władcą kierującym się sprawiedliwością i racją stanu. Sprzeciw wobec prawa jest przestępstwem. Ale niepochowanie zmarłego to występek przeciwko prastaremu prawu sakralnemu. Ścierają się tutaj więc zasady religii i przepisy państwowe, prawdy rozumu i uczucia, a także znaczenie państwa i rola jednostki.

"Antygonę" inscenizowano na tysiące sposobów, próbując odnaleźć w tekście z ok. 440 r. p.n.e. lustro własnych czasów. Nie inaczej postąpili Marcin Liber, reżyser, i Marcin Cecko, dramaturg. "Warto sięgnąć po Antygonę dziś, tu i teraz, ponieważ żyjemy w kraju, w którym nie wszystko jest pogrzebane. Żyjemy wśród niepogrzebanych szczątków. Sięgamy po Antygonę i za jej pomocą opisujemy naszą wojnę polsko-polską" - mówił Liber w wywiadzie.

Reżyser przyznaje, że pierwszym impulsem był narzucający się rym między Polską po Smoleńsku z jej rozbuchanymi rytuałami pogrzebowymi, a treścią tragedii Sofoklesa. Nieprzypadkowy jest także termin premiery - niemal w przededniu trzeciej rocznicy katastrofy smoleńskiej. "Jednak nie będziemy przebierać nikogo w kostiumy i dodawać twarzy rozpoznawalnych jeden do jednego, bo szkoda uniwersalności tego tekstu. Na tym też polega jego fenomen, że jest to tragedia, w której nikt nie ma prawa mieś racji" - tłumaczy Liber.