Pan zszedł, ale nie na dół
"Zbrodnia" w reż. Ewelina Marciniak z Teatru Polskiego w Bielsku-Białej na XV Ogólnopolskim Festiwalu Sztuki Reżyserskiej "Interpretacje" w Katowicach. Pisze Julia Korus w serwisie Teatr dla Was.
Wyreżyserowana przez Ewelinę Marciniak "Zbrodnia" Teatru Polskiego w Bielsku-Białej przetacza się przez kolejne festiwale jak tornado, brawurowo wciągając coraz cenniejsze nagrody, by się z niepokojącym śmiechem oddalić do kolejnego miasta. Po sukcesach na 18. Ogólnopolskim Konkursie na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej (jeden z dwóch najlepszych spektakli roku), Festiwalu Prapremier w Bydgoszczy i Forum Młodej Reżyserii w Krakowie, na drodze teatralnego tornada znalazły się katowickie Interpretacje.
Jak tu wierzyć w tak zwany normalny dom, gdy każdy jego mieszkaniec zachowuje się w sposób, mówiąc delikatnie, specyficzny i osobliwy? W tym domu dominują przedstawicielki trzech pokoleń kobiet: histeryczna i obsesyjna matka Maria (Marta Gzowska-Sawicka), nadpobudliwa i rozerotyzowana córka Cecylia (Jaśmina Polak) i podejrzana, odziana w lateksy ciotka (Jadwiga Grygierczyk). Kimkolwiek był pan domu, musiał był najcierpliwszym człowiekiem na ziemi, by wytrzymać nie tylko z tą ponad normę barwną trójcą, lecz także z chorobliwie introwertycznym synem, zamkniętym w swoim ciemnym, pokryklanym upiornymi obrazkami świecie. Praca, rodzina, fanaberie, pieniądze A może stracił cierpliwość i nagle wszystkich, raz a dobrze?
W ten rodzinny świat, w którym nić porozumienia niepostrzeżenie zmienia się w węzeł gordyjski (świetne językowe zabawy dramaturga Michała Buszewicza), pewnym krokiem wkracza elegancki śledczy (Tomasz Drabek), dociekliwy, celnie wnioskujący i profesjonalnie niewzruszony. Choć jak tu zachować spokój umysłu, gdy urocza nastolatka bezceremonialnie próbuje poznać bliżej pana detektywa, zamiast zgodnie z wolą matki oddawać hołd ojcu minutą ciszy nad jakimś wielkim kamieniem? Sama matka też nie jest oazą spokoju: jej nerwowość szczelnie wypełnia przestrzeń sceny, gdy mocno roztrzęsiona miota się od ściany do ściany, w napadzie szału tłucze szkło i bałagani, by znów w panice rzucić się do sprzątania. Mimo że od kilkunastu godzin jest wdową, dość nieudolnie próbuje zachować ciągłość tak zwanego domu. A może ją to wszystko przerosło i nagle wszystkich, raz a dobrze?
Na detektywne, zdecydowanie bardziej podobnym do Dale'a Coopera niż do Adriana Monka, rodzinne dziwactwa początkowo nie robią wrażenia, raczej z łatwością przychodzi mu wyciąganie na wierzch wszystkich nieścisłości w zeznaniach kobiet. Matka i córka z kolei są bardziej zajęte walką o uwagę gościa niż ułatwianiem mu dochodzenia do prawdy: jest ten trup na piętrze czy go nie ma? Zawał czy scyzoryk? Trucizna, środki nasenne czy celne trzaśnięcie kamieniem? Właściwie im głębiej w labirynty błyskotliwych pomysłów duetu Buszewicz-Marciniak, tym dalej od jednoznacznych odpowiedzi na te i wiele innych pytań, które pączkują w niepokojącej przestrzeni egzotycznych fototapet i ohydnych boazerii. W takim otoczeniu przepełniona emocjami Cecylka zmienia dresową bluzę na gwieździsty kombinezon, by ostatecznie rządzić sceną jak wamp w złotej kreacji, której kolor najwyraźniej miał pasować nastolatce do tego stosu czaszek w kącie pokoju A może ją to wszystko przerosło i nagle wszystkich, raz a dobrze?
Gombrowicz jest w "Zbrodni" stale obecny, nie tylko na poziomie tekstu, lecz przede wszystkim w niepokojącym nastroju, w specyficznym klimacie budowania wzajemnych podejrzeń i oskarżeń. Duch autora "Zbrodni z premedytacją" siedzi też w dudniących dźwiękach kontrabasu (na żywo Marcin Nenko), w trumiennych konturach i w nie do końca chcianym kontakcie na linii bohater-widz: można co prawda dostać coś do zjedzenia od pani domu, ale równie dobrze można być niespodziewanie pozbawionym krzesła lub zostać zdemaskowanym jako pogrzebowy chrząkacz bez manier i empatii. Twórcy inteligentnie wodzą za nos i bawią się widzami, zgrabnie bałamucą i tumanią, wszystkich, raz a dobrze
To zbrodnia tego nie zobaczyć.
