Artykuły

- Interesowało nas jego zmaganie się z ciałem, jego próba przeskoczenia procesów naturalnych (starzenia się, ograniczeń jakie stawia płeć, rasa) - WIKTOR RUBIN przed premierą spektaklu "Tak powiedział Michael J." w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku.

Przemysław Gulda: Kim jest dla ciebie Michael Jackson?

Wiktor Rubin: Utalentowanym wokalistą, który ogłosił się królem popu, Piotrusiem Panem, współczesnym Farinellim, narcyzem. Ważną inspiracją w pracy było dla nas malarstwo Francisa Bacona. Jego obrazy są wyabstrahowane z realizmu, ale dotykają konkretu, istoty. My również chcieliśmy uniknąć ilustracyjności w stosunku do osoby Jacksona: nie powielać Michaela tańczącego, śpiewającego, ale poprzez sztuczne formy czy sztuczne sytuacje pokazać jakiś możliwy wariant jego wewnętrznych konfliktów, załamań, zmagań.

Do jakich wątków z legendy Jacksona nawiązujesz, budując ten spektakl?

- Interesowało nas jego zmaganie się z ciałem, jego próba przeskoczenia procesów naturalnych (starzenia się, ograniczeń jakie stawia płeć, rasa). Zabawne jest, że Michael Jackson dla swoich adoptowanych dzieci chciał być matką, a nie ojcem. Jego seksualność była czymś niepokojącym. Wszyscy chcieli wymusić na nim jednoznaczne określenie, zarzucając mu w końcu pedofilie, gdy etykiety homo- i heteroseksualne przestały doń przystawać. Jackson w ogóle nie dawał wyraźnych sygnałów dotyczących swojej seksualności, może więc był jedną z tych osób, dla których ta sfera nie ma szczególnie wielkiego znaczenia. Może był to przypadek seksualnej kastracji. Reakcje ludzi na ten brak jednoznaczności pokazują jak społeczeństwo wymusza na nas określoność, jak ktoś jest nieokreślony to się go gwałci, żeby tą określoność wymusić. Wydaje nam się, że Mj był wykastrowany emocjonalnie (prawie 20 letnie uzależnienie od coraz mocniejszych środków przeciwbólowych), dlatego potrzebował coraz większych figur mitycznych, żeby się wyrazić, już za życia rozpoczął proces umitycznienia. Jego mówienie o miłości, prawdzie, spełnieniu, szczęściu potrzebowało ogromnych skal, chciał przekazu uniwersalnego i ogólnoludzkiego. Wierzył i chciał żeby wszyscy uwierzyli, że człowiek może wszystko, może przeskoczyć każde swoje ograniczenie. I stał się ofiarą swojego projektu.

Ten spektakl powstawał wyjątkowo długo, a raczej - podczas jego tworzenia miała miejsce kilkumiesięczna przerwa, związana ze zmianą aktora, grającego tytułową rolę. Jak to wpłynęło na końcowy kształt spektaklu i czym się on będzie różnił od tego, który powstałby pół roku temu?

- To będzie oczywiście zupełnie różny spektakl. Przede wszystkim ze względu na zmiany w obsadzie. Przez tych kilka miesięcy postać Jacksona i kształt całego spektaklu w oczywisty sposób ewoluowały w naszych głowach, kiedy wróciliśmy do pracy, byliśmy już w zupełnie innym punkcie. A że w teatrze działa prosta i bezlitosna zasada: jeśli nie idziesz do przodu, to się cofasz. Postanowiliśmy nie wracać już do poprzednich pomysłów i rozwiązań, ale zacząć wiele spraw w zasadzie od początku.

Jak w przypadku tego spektaklu wygląda twoja współpraca z autorką tekstu?

- Współpracujemy już od kilku lat, i zanim powstanie tekst razem stawiamy sobie problemy, z którymi mamy ochotę poprzebywać przez jakiś czas. Każda praca nas zmienia i stajemy się coraz bardziej nie sobą. Jola jest nie tylko autorem tekstu, ale - a może: przede wszystkim - dramaturgiem. W praktyce pracuje więc nad tekstem tak, jakby był autorstwa kogoś innego. To otwiera ją na różne interpretacje, na nowe odczytania, na dyskusję nad poszczególnymi motywami czy scenami. Praca nad tym spektaklem to ciągła rozmowa, w której oprócz nas dwojga uczestniczą także aktorzy, scenograf i inspicjent. Przez cały czas szukamy nowych znaczeń, kolejnych pięter metafor, innych poziomów tekstu, nie zważając na to, czy autorce się one podobają, czy nie. Nie operujemy kategoriami podobania. I kiedy czasem widzę aprobujące zaskoczenie w oczach Joli, wiem, że taki sposób pracy ma sens.

Na zdjęciu: Wiktor Rubin i Jolanta Janiczak.