Turoń
W "Weselu" Wyspiańskiego upiór Szeli usiłuje zmyć, zetrzeć ślady krwi pomordowanej szlachty ze swoich szat. ("Ręce myć, suknie prać..") Pan Młody stwierdza: "Myśmy wszystko zapomnieli... mego ojca piłą rżnęli...". W filmie Wajdy chłopi składali przed urzędnikiem austriackim odcięte, posiniałe głowy szlachciców. Wiele było hałasu o te naturalistyczne rekwizyty.
"Wesele", sceniczne i filmowe, Jest znane milionom Polaków. "Turoń" Stefana Żeromskiego jest sztuką znaną tylko nielicznym. W "Turoniu" Żeromskiego Szela jest postacią przerażającą i tragiczną. Służy austriackim okupantom, zwiedziony obietnicą sprawiedliwego rozdziału ziemi, jest narzędziem w ręku wroga, nie ma świadomości narodowej, a tylko klasową świadomość wiekowych krzywd ze strony "panów", feudalnych dziedziców. Dyszy pragnieniem krwawej zemsty.
Myślę, że kiedy telewizja sięga po ten temat, kiedy milionowej widowni prezentuje dzieło, wybitnego pisarza, ale dzieło w jego dorobku nie najwybitniejsze, nawet kontrowersyjne - byłoby rzeczą właściwą i potrzebną poprzedzić spektakl komentarzem porządkującym i uściślającym potoczną a bardzo powierzchowną i wypaczoną wiedzę o wydarzeniach, które jeszcze pół wieku temu nazywały się "buntem Szeli", gdy dziś nazywa się je powstaniem ludowym pod wodzą Jakuba Szeli.
Nie uczyniono tego, a szkoda, była bowiem okazja aby wielu widzom przekazać obraz historycznej prawdy owego tragicznego epizodu naszych dziejów. Spektakl zaś był ciekawy, starannie przygotowany i sugestywny dzięki zarówno reżyserii telewizyjnej Jana Kulczyńskiego, jak przede wszystkim znakomitej kreacji Jana Świderskiego w roli Szeli, oraz udziałowi tak wybitnych aktorów, jak Andrzej Szalawski, Edmund Fetting, Andrzej Szczepkowski, Leszek Herdegen, Henryk Borowski, Stanisław Jaśkiewicz, Tadeusz Janczar i inni.
