Artykuły

"Körper" w reż. i choreogr. Sashy Waltz na Festiwalu Tańca Współczesnego ciało_umysł / body_mind w Warszawie. Pisze Roman Pawłowski w Gazecie Wyborczej.

"Körper" zespołu Sasha Waltz & Guests na otwarcie festiwalu tańca "Ciało-Umysł" w Warszawie. Wybitny spektakl o człowieku złapanym w pułapkę własnego ciała.

Gościnne występy kompanii z Niemiec, Holandii czy USA są jak zastrzyk adrenaliny dla młodego środowiska tanecznego w Polsce. Przed siedmiu laty wydarzeniem był przyjazd teatru tańca Piny Bausch z Wuppertalu z klasycznym już przedstawieniem "Nelken" ("Goździki"), prezentowanym w Teatrze Wielkim w Warszawie. Pokazany na tej samej scenie w sobotę spektakl "Körper" ("Ciała") młodszej o pokolenie niemieckiej choreografki Sashy Waltz może stać się jeszcze mocniejszym impulsem do rozwoju sceny tanecznej w Polsce.

Siła tego przedstawienia polega bowiem nie tylko na fascynującej wizji czy nowatorstwie formalnym, ale przede wszystkim na przełamaniu stereotypu tańca nowoczesnego jako sztuki hermetycznej i niezrozumiałej. Tajemnica tkwi w samym temacie, którym jest doświadczenie ludzkiego ciała. Chociaż Sasha Waltz mówi językiem współczesnej sztuki, używa minimalistycznej czarno-białej scenografii i abstrakcyjnego ruchu, to jednak obrazy, które kreuje, są tak bliskie odbiorcom, jak bliski może być człowiekowi jego własny brzuch.

Inspiracją były tu atlasy anatomiczne i podręczniki biologii z fotografiami podziału ludzkich komórek. Premierę spektaklu w 2000 roku poprzedziły miesiące prób, podczas których tancerze improwizowali sceny związane z ciałem, jego dynamiką, ciężarem, wielkością i budową. Efekt końcowy nie ma jednak charakteru suchej lekcji anatomii, jest pełną emocji opowieścią o ciele jako absurdalnej pułapce, w którą złapany został człowiek.

Choreografka metodycznie bada ciało i jego możliwości, z każdą sceną coraz dalej przesuwając granice poznania. Najpierw przygląda się pojedynczym rękom i nogom, które groteskowo wystają przez otwory w czarnej ścianie. Później umieszcza nagich tancerzy w ciasnej przestrzeni zamkniętej szybą, gdzie powoli pływają w górę i w dół jak zanurzone w formalinie eksponaty biologiczne. Następnie na modelu zbudowanym z porcelanowych spodków, które trzymają tancerze, bada, jak się zachowuje ludzki kręgosłup. Aż w końcu inscenizuje sen szalonego genetyka: na scenę wypełzają istoty o dwóch głowach i dwóch torsach, z nogami odwróconymi do tyłu, niczym mitologiczne fauny i centaury.

Ciało jest tu traktowane jak przedmiot, z którym można zrobić wszystko - toczyć po ziemi, ustawiać jedno na drugim, podnosić za fałdy skóry. Może dlatego nagość jest tu pozbawiona podtekstu seksualnego: kiedy obok siebie stają aktorzy ubrani i rozebrani, okazuje się, że skóra jest takim samym opakowaniem jak marynarka. Uprzedmiotowienie podkreśla kontekst współczesnej medycyny: w jednej ze scen nagie tancerki rysują kredką na skórze plan operacji chirurgicznych i nalepiają ich autentyczne ceny w euro, tyle a tyle nowa pierś, tyle pośladki, a tyle przeszczep wątroby. Jest to komiczna i przerażająca zarazem wizja zachodniej cywilizacji, która podniosła ciało człowieka do rangi bóstwa, a jednocześnie sprowadziła je do roli towaru i ometkowała.

Jednak nie tylko do współczesności odnosi się ten niezwykły eksperyment z pogranicza sztuki i antropologii. W jednej ze scen tancerze układają się w stosy przypominające masowe groby. Na kult ciała nakłada się tragiczne doświadczenie ludobójstwa, które przecież także polegało na skrajnym uprzedmiotowieniu człowieka zmienionego w magazyn surowców wtórnych. Fakt, że mówi o tym niemiecka artystka urodzona 20 lat po wojnie, jest nie do przecenienia.

"Körper" to część trylogii poświęconej ludzkiemu ciału, w której skład wchodzi jeszcze "S", czyli rzecz o seksualności i "noBody", spektakl o śmierci. Trzeba koniecznie sprowadzić do Polski dwa pozostałe spektakle, bez nich "Körper" jest jak piękne ciało bez głowy.