Artykuły

Europejczycy bardzo rzadko sięgają po zagraniczne wytwory kultury, tylko 19% z nich ogląda obcojęzyczne filmy, czy telewizję, a 7% czyta obcojęzyczne książki. Zmienić tę sytuację pomaga Program Kultura, w którym przewidziano 400 milionów euro na dofinansowanie międzynarodowych projektów kulturalnych i artystycznych.

Zbliża się ostatni nabór wniosków w edycji 2007-2013 Programu, a co za tym idzie ostatnia szansa na pozyskanie grantów.

W Programie Kultura składanych jest około 800 aplikacji rocznie, z czego ponad 250 projektów (czyli 32%) otrzymuje dotację. Polscy operatorzy kulturalni biorą czynny udział w Programie od 2001 roku i z każdym rokiem ich rola rośnie. W obecnej edycji od roku 2007 polskie instytucje uczestniczyły w charakterze współorganizatora w 103 projektach na łączną kwotę 43 mln euro. Polska była liderem w 22 projektach o łącznej kwocie 1,8 mln euro. Przetłumaczono także kilkadziesiąt książek zagranicznych na język polski i polskich na języki obce. W 2010 roku przyznano dotacje na 19 polskich dzieł. Wśród najczęściej tłumaczonych tytułów pojawiły się prace Andrzeja Stasiuka, Olgi Tokarczuk i Michała Witkowskiego. Tłumaczy się także książki Sylwii Chutnik i Krzysztofa Vargi, a ze starszych pozycji - "Pamiętnik znaleziony w wannie" S. Lema i "Bez dogmatu" H. Sienkiewicza.

Za wdrożenie Programu Kultura na poziomie europejskim odpowiada Komisja Europejska i działająca pod jej nadzorem Agencja Wykonawcza ds. Edukacji, Kultury i Sektora Audiowizualnego (EACEA) w Brukseli. Informacji o zasadach funkcjonowania Programu oraz możliwościach pozyskiwania funduszy udzielają Punkty Kontaktowe ds. Kultury, które odpowiadają za promocję Programu Kultura na poziomie państw członkowskich.

Głównym założeniem Programu jest wspieranie ponadnarodowej współpracy kulturalnej pomiędzy organizacjami i instytucjami z sektora kultury. O granty mogą ubiegać się zarówno organizacje pozarządowe jak i instytucje publiczne takie jak: teatry, muzea, galerie sztuki, stowarzyszenia zawodowe, ośrodki badawcze, uczelnie wyższe, organy władzy publicznej, organizatorzy festiwali, stowarzyszenia, fundacje lub wydawnictwa. Co ważne, Program Kultura jest jedynym programem Komisji Europejskiej skierowanym bezpośrednio do sektora kultury we wszystkich krajach UE i nie tylko. Szansę na dofinansowanie mają głównie operatorzy zainteresowani działaniami wychodzącymi poza ramy lokalne, czy narodowe, chcący realizować stosunkowo duże projekty z zagranicznymi partnerami. Jak podkreśla Joanna Bębenkowska z Punktu Kontaktowego ds. Kultury - Tworząc projekt należy pamiętać, że powinien on mieć wymiar europejski, spełniać cele Programu, być innowacyjny, oryginalny i kreatywny. Szanse na dotację ma także projekt dobrze widoczny i rozpoznawalny oraz taki, który może przyczynić się do tworzenia kolejnych przedsięwzięć, budowania trwałych kontaktów międzynarodowych. -

W latach 2008-2010 wśród projektów inicjowanych, koordynowanych i współorganizowanych przez polskich operatorów znalazły się: wydarzenia muzyczne, teatralne, interdyscyplinarne, festiwale oraz inicjatywy badawcze i edukacyjne. Polskie organizacje w ramach Programu współpracowały m.in. z organizacjami z Węgier, Słowacji, Czech, Niemiec, Włoch, Francji oraz Wielkiej Brytanii.

Organizacja starająca się o dofinansowanie w Programie Kultura po pierwsze musi znaleźć wiarygodnego współorganizatora, z którym przygotuje przedsięwzięcie, a także mieć możliwości merytoryczne, organizacyjne i finansowe. Należy pamiętać, że Komisja Europejska pokrywa jedynie połowę kosztów kwalifikowanych przedsięwzięcia. Drugim ważnym założeniem Programu jest rzeczywiste i efektywne partnerstwo podmiotów z różnych krajów. Partnerzy razem tworzą i realizują projekt oraz finansują wspólnie finansowy wkład własny. Po trzecie działania mają na celu rozwijać skuteczną współpracę na skalę europejską głównie poprzez długofalowe oddziaływanie i trwałe rezultaty. Jak wynika z oświadczenia polskich organizacji ten aspekt jest niezwykle istotny. - Współpracujemy z instytucjami, które poznaliśmy dzięki projektowi i ta współpraca jest doskonała, a co ciekawe, nie znaliśmy się wcześniej wcale. Dodatkowo powstał efekt domina, gdyż we wszystkich miejscach, gdzie projekt był realizowany, ludzie zaczęli się interesować sprawami, które wcześniej w ogóle nie zwracały ich uwagi. - mówi Olga Lany z Teatru Groteska.

Wnioski o grant składa się do Agencji Wykonawczej ds. Edukacji, Kultury i Sektora Audiowizualnego (EACEA). Agencja odpowiedzialna jest za selekcję wniosków, informowanie o wynikach naborów oraz współpracę z beneficjentami. Pisząc wniosek można skonsultować swój projekt z pracownikami Punktu Kontaktowego ds. Kultury. - Pomagamy organizacjom na etapie tworzenia i składania wniosku, po otrzymaniu dotacji beneficjent kontaktuje się bezpośrednio z Agencją Wykonawczą w Brukseli, która wyznacza "opiekuna" projektu.- mówi Anna Hieropolitańska z Punktu Kontaktowego ds. Kultury. Taki opiekun pomoże nam w prowadzeniu i rozliczeniu projektu.

Organizacje, które skorzystały z dotacji chwalą przejrzystość Programu. - W porównaniu z innymi konkursami grantowymi w Programie Kultura jest wyjątkowa swoboda, zarówno na poziomie pisania aplikacji, jak i na poziomie realizacji i rozliczania projektu. Monitorujemy stale kolejne nabory i widzimy, że dokumenty programowe praktycznie się nie zmieniają - w odróżnieniu od innych programów, gdzie dokumenty aplikacyjne nieustannie ewoluują. W przypadku Programu Kultura mamy przejrzystość począwszy od priorytetów merytorycznych, a skończywszy na rozliczeniu.- mówi Joanna Zając z Fundacji Cracovitalia.

Warto podkreślić, że kultura odgrywa w gospodarce unijnej i w gospodarkach państw członkowskich znaczącą rolę. Według badań zleconych przez UE sektory działalności kulturalnej i twórczej stanowią 4,5% łącznego unijnego PKB (2008) i obejmują 3,8% zatrudnionych. Oznacza to, że w sektorach tych zatrudnionych jest ok. 8,5 mln Europejczyków, a nawet o wiele więcej, jeśli uwzględnić pośrednie oddziaływanie na inne branże, zatrudnienie w tych sektorach w latach 2000-2007 wzrosło średnio o 3,5% rocznie. Komisja Europejska uznając znaczącą rolę tego sektora w realizacji celów strategii "Europa 2020" wymienia kulturę wśród obszarów priorytetowych kolejnego okresu finansowania. W związku z tym przygotowała propozycję nowego programu unijnego - Kreatywna Europa, w ramach którego zaplanowano wzrost wydatków na ten obszar na poziomie 37%. W propozycji utrzymano odrębne podprogramy dla sektora kultury i audiowizualnego, co pomoże skoncentrować się na potrzebach poszczególnych dziedzin, jednocześnie budując między nimi synergię. Z punktu widzenia Polski szczególnie istotne jest otwarcie programu na kraje trzecie, w tym kraje Partnerstwa Wschodniego. W programie Kreatywna Europa bardzo ciekawie zapowiada się także instrument finansowy, który ma wspomóc sektor w uzyskiwaniu pożyczek ze strony prywatnych instytucji i banków.