Jak się żyje u nas i u was?
"Między nami dobrze jest" TR Warszawa i "Eurepica. Challenge" białoruskiego Teatru Wolnego na XVI Międzynarodowym Festiwalu "Konfrontacje Teatralne" w Lublinie. Pisze Grzegorz Józefczuk w Gazecie Wyborczej - Lublin.
Polacy, którzy czują wyższość wobec swych wschodnich sąsiadów, w istocie cierpią z podobnych jak oni powodów. Białorusini dali ostrą diagnozę naszych problemów w wymarzonej Europie
Spektakl "Między nami dobrze jest" [na zdjęciu] TR Warszawa według tekstu Doroty Masłowskiej w reżyserii Grzegorza Jarzyny publiczność Konfrontacji przyjęła z uzasadnionym uznaniem nagradzając ciepłymi, długimi brawami. Wszyscy spisali się doprawdy nieźle, znana autorka tekstu, znany reżyser i znani aktorzy, więc z banalnej historyjki oglądanej w krzywym, komediowo-ironicznym zwierciadle powstał zgrabny, świetnie zagrany i pełen podtekstów spektakl, dzięki którym otwierają się różne wizje jego interpretacji.
Trzy kobiety, babka, matka i wnuczka nie mogą się porozumieć, mówią innymi językami, inaczej wartościują wydarzenia historii i codzienności, na dodatek zaklinowały się w objęciach jakiegoś systemu biedy i braku perspektyw. Ich podmiotowość szwankuje, jest płaska, wyparta, bezużyteczna. Zarazem są przedmiotami, bo nadają się jako temat społeczny "do sprzedania" w mediach i w kulturze adresowanej do jakichś nieznanych elit. Każda z postaci jest pewnym żywym szablonem. Zależnie, z której strony na bohaterów tej sztuki spojrzymy, uzyskany obraz doprowadzi nas do debat o upadku, ignorancji i prostactwie ludzi, o problemie obywateli nie dających sobie rady w życiu - jak to się eufemistycznie nazywa, o krwiożerczej polityce korporacji, o uległości wobec wszechobecnych, nawet najgłupszych stereotypów i mitów massmediów i popkultury, jak i do dyskusji o tym, co wpływa na tożsamość Polaków i polskość (skoro najmłodsza z bohaterem stwierdza: "Nie jesteśmy żadnymi Polakami, tylko normalnymi ludźmi!").
Wszystko te wątki do wyboru teatr Grzegorza Jarzyny podaje bardzo estetycznie i kulturalnie, zabawnie i z dystansem, broń boże bez wzywania na jakieś barykady. Drogi widzu, pomyśl sobie o tym albo nie, czy chodzi tylko o śmiech z głupków, czy o coś bardzo poważnego.
Kiedy się już obejrzało na Konfrontacjach prezentowany w środę spektakl "Eurepica. Challenge" Teatru Wolnego z Mińska (w istocie: formacji międzynarodowej) w reżyserii Władimira Szczerbana, uwypukleniu ulega myśl, że w istocie krytycznej parze Masłowska i Jarzyna chodzi o to, że nie jest dobrze, wokół syf i znieczulica, kasy nie ma, a przecież miało być dobrze. Po co była rewolucja, gdzie ta wolność i Europa, ziemia obiecana?
Okazuje się, że spektakl "Eurepica. Challenge" ma te same źródła, co sztuka Masłowskiej i Jarzyny. Jest wprost maratonem przez 14 krajów, podczas którego - tekstami kilkunastu młodych dramaturgów z tych krajów - aktorzy opowiadają (raczej bez cienia humoru), jak między nami dobrze nie jest, jak bardzo rozkwitają wykluczenia i gwałty na tle politycznym, rasowym, płciowym, ekonomicznym, ekologicznym, psychicznym itp. Np. w bogatej Szwecji walczą o ochronę środowiska, ale żebrzącym Mołdawianom pomóc nie chcą, gdzieś tam mafie gwałcą chłopców, a gdzieś indziej mężczyzna jest Bogiem i można bezkarnie okaleczać kobiety. Teatr Wolny okazał się przy tym doprawdy mistrzem wynajdywania środków wyrazu teatralnego dla każdego etapu tej podróży przez świat. Odcinek dotyczący Polski jest niezwykle mocny i ostry, a aktorsko prosty i zarazem wybitny. To Michała Walczaka "Noc poślubna", dramatyczna opowieść o tym, że pierwsza miłosna noc młodej dziewczyny zmienia się w koszmar. Tyle że w inscenizacji Teatru Wolnego postać męska pojawia się jako cień księdza, gbura, despoty, sadysty, erotomana. Oglądamy sceny przyjmujące, na jakie stać rzadko który teatr. Oto jest pytanie: czy problem polskim jest upadek autorytetów w życiu prywatnym i duchowym?
