Artykuły

Zakończył się Europejski Kongres Kultury we Wrocławiu, jedno z najważniejszych wydarzeń Krajowego Programu Kulturalnego Polskiej Prezydencji. Debatom poruszającym najbardziej aktualne problemy współczesnej kultury towarzyszyły interdyscyplinarne projekty artystyczne.

Ideą organizowanego z polskiej inicjatywy Kongresu było stworzenie przestrzeni do dyskusji na temat zmieniającej się definicji kultury i scenariuszy jej rozwoju. Intelektualne ramy Kongresu wyznaczył,

w przygotowanej specjalnie na tę okazję książce "Kultura w płynnej nowoczesności", jego gość specjalny - profesor Zygmunt Bauman. Filozof, uważny obserwator przemian społecznych, wygłosił także odczyt inauguracyjny, sytuując kulturę w centrum największych wyzwań współczesności.

Program Kongresu opierał się na czterech filarach: spotkaniu Ministrów Kultury krajów UE, spotkaniach i dyskusjach czołowych europejskich intelektualistów, debatach w ramach inicjatywy A Soul for Europe i wydarzeniach artystycznych.

Na Europejskim Kongresie Kultury spotkali się teoretycy i praktycy, mistrzowie i alternatywni twórcy, przedstawiciele najwyższych władz państwowych, instytucji europejskich oraz organizacji pozarządowych, a także publicyści, animatorzy i aktywiści z Polski i zagranicy.

Łącznie odbyło się 13 debat i zrealizowanych zostało ponad 100 interdyscyplinarnych projektów. Program artystyczny Kongresu współtworzyło 550 kuratorów i artystów. Do Wrocławia przyjechali m.in.: Zygmunt Bauman, Mirosław Bałka, Andrzej Wajda, Zbigniew Libera, Gianni Vattimo, Jan Fabre, Brian Eno, Krzysztof Penderecki, Oliviero Toscani, Ryszard W. Kluszczyński, Fatos Lubonja, Jonny Greenwood, Pekka Himanen, Krzysztof Wodiczko, Dubravka Ugrešić, Sara Arrhenius, Wiktor Jerofiejew, Ewa Rewers.

Kongres wyróżniało problemowe podejście do kultury oraz interdyscyplinarna formuła, łącząca teoretyczną refleksję z praktyką kulturalną. W warstwie merytorycznej Europejski Kongres Kultury dał szansę na dyskusje, spotkania, często burzliwe wymiany myśli oraz integrację wszystkich jego uczestników. Refleksje wypracowane podczas kongresowych spotkań zostaną zebrane i wydane

w specjalnej publikacji. Pierwsze wnioski i rekomendacje na przyszłość padły już podczas uroczystego zamknięcia. - Odbyliśmy podróż, której punktem wyjścia była refleksja nad kulturą, kulturą jako najważniejszym fragmentem kapitału współczesnej Europy, bazy na której możemy budować perspektywy na przyszłość, zaczynem zmian społecznych, ekonomicznych i gospodarczych - powiedział Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Bogdan Zdrojewski.

Paneliści podkreślali, że w dobie ery cyfrowej zmianie uległa sama definicja kultury, a jej europejski model jako taki już nie istnieje. Zdaniem uczestników dyskusji kultura powinna budzić zaufanie i nieść zmianę społeczną. - Kultura jest ważna, bo uczy kreatywnego myślenia, dlatego istotna jest edukacja kulturalna i kształtowanie kompetencji kulturalnych - zaznaczył Minister Bogdan Zdrojewski. Rolę kultury podkreślał również obecny podczas zamknięcia Kongresu Dyrektor Generalny ds. Kultury, Edukacji i Młodzieży w Komisji Europejskiej, Jan Truszczyński twierdząc, że kultura jest skuteczną strategią rozwoju Unii Europejskiej i naszym w niej głównym kapitałem.

Program czterech dni Kongresu wypełniło wiele wyjątkowych przedsięwzięć artystycznych. Specjalnie na Kongres Brian Eno przygotował multimedialny projekt Future Perfect prezentowany na Wrocławskiej Fontannie, a Mirosław Bałka stworzył instalację "Wege zur Behandlung von Schmerzen". Podczas bezprecedensowych spotkań Krzysztofa Pendereckiego z Jonnym Greenwoodem i Aphex Twinem zabrzmiały światowe prawykonania kompozycji: Aphex Twin "Threnody for the Victims of Hiroshima remix" oraz "Polymorphia Reloaded", a także Jonny Greenwood - "48 Responses to Polymorphia".

Zgodnie z naczelnym hasłem Kongresu "Art for Social Change", kultura dla zmiany społecznej, do udziału

i kształtowania otwartej formuły Kongresu zaproszeni byli jego uczestnicy, współtworząc takie projekty jak: warsztaty dedykowane osobom o różnych kompetencjach i umiejętnościach (warsztaty liberatury, twittowania, warsztaty muzyczne, cykl warsztatów dla organizacji pozarządowych), zwycięskie projekty konkursu przeprowadzonego w ramach przygotowań do Kongresu przez Narodowy Instytut Audiowizualny czy projekt społeczny Miasta w Komie.

W systemie akredytacyjnym Europejskiego Kongresu Kultury zarejestrowało się 15 tys. osób. Dodatkowo, wejściówki pobrało 5 tys., a we wszystkich kongresowych wydarzeniach wzięło udział około 200 tys. uczestników. Przy organizacji Kongresu pomagało ponad 550 wolontariuszy. Odwołując się do przewodniego hasła UE na rok 2011 - wolontariatu oraz do ważnej dla rozwoju kapitału społecznego w strategii Polska 2030 idei innowacji społecznej przez kulturę, w Kongres zaangażowanych było blisko 100 organizacji pozarządowych z Polski i Europy.

W program Kongresu włączone zostały projekty zwracające uwagę na problem społecznego wykluczenia związanego np. z wiekiem czy narodowością (spektakl "Nogi" Teatru Tańca Dawka Energii z Wałbrzycha czy interdyscyplinarny "Pamięć i zapomnienie" Fundacji Kobiecej EFKa). W pozarządowym Generatorze Pomysłów, podczas którego kongresowa publiczność głosowała na jeden z pięciu projektów wypracowanych w ciągu dobry nieprzerwanej pracy, zwyciężył "Generation Swap" ("Wymiana międzypokoleniowa"), zakładający wspólną pracę seniorów zajmujących się ginącymi rzemiosłami

i młodych artystów/designerów. Jednym z warunków udziału w konkursie dla organizacji pozarządowych przeprowadzonym przez Narodowy Instytut Audiowizualny było przygotowanie wspólnego projektu dla organizacji z różnych krajów, przede wszystkim z krajów zza wschodniej granicy - Białorusi, Ukrainy, Kaukazu, w których mieszkańcy mają ograniczony dostęp do tego, co dzieje się

w kulturze europejskiej. Zwycięskimi przedsięwzięciami realizowanymi we Wrocławiu były m.in. Radio Ryba, w ramach którego polscy i białoruscy dziennikarze przygotowali relację (wywiady) z Kongresu dla Białorusi, "ART Training in Wrocław" obejmujący współpracę polskich i ukraińskich artystów przy tworzeniu gry miejskiej, czy wspomniany już Generator Pomysłów - zapraszający do wspólnej pracy twórców z Polski, Gruzji, Armenii, Ukrainy i krajów Europy zachodniej.

Kongresowe projekty jeszcze po oficjalnym zakończeniu będą miały swoją kontynuację w przestrzeni publicznej czy sieciowej (np. zeskanowane rysunki - efekt wspólnego komiksowania na karteczkach post-it), bądź w postaci zachowanych nagrań. Wiele kongresowych przedsięwzięć ma charakter audiowizualny: Doc's Docs Gdańsk Remix - konkurs na kolaż dokumentów ze Stoczni Gdańskiej, subiektywnie doświadczany świat Kongresu prezentują filmy kręcone telefonami komórkowymi uczestników zachęconych przez przedstawicieli ruchu społecznego Miasta w Komie. Przez cały październik będzie można wysłuchać relacji z wydarzeń Europejskiego Kongresu Kultury przygotowanych przez dziennikarzy białoruskiej redakcji Polskiego Radia dla Zagranicy oraz internetowego Radia Ryba. Nagrania dotrą bezpośrednio do mieszkańców Białorusi, aktywizując ich

do świadomego działania (audycje będą również dostępne na stronach: www.polskieradio.pl

i http://radioryba.com). W ramach projektu grupy Supermarket "Wyprzedaż" powstał rodzaj platformy kontaktowej dla przedstawicieli instytucji, NGOs i grup niezależnych działających w obszarze kultury.

Debaty oraz uroczystości otwarcia i zamknięcia Kongresu transmitowano pod adresem www.culturecongress.eu oraz www.nina.gov.pl. Ich nagrania niebawem będą dostępne na wskazanych stronach.

Zgodnie z naczelną ideą Kongresu kultura jako narzędzie zmiany społecznej, Kongres był platformą spotkań, wymiany perspektyw i katalogów dobrych praktyk przez aktywnych uczestników życia społecznego, w tym organizacji pozarządowych.

Na Kongres akredytowało się 430 przedstawicieli mediów z Polski i zagranicy.