Artykuły

W przestrzeni pustego, ogołoconego z mebli holu wielopokojowego domu rozgrywa się ta współczesna wersja dramatu Kruczkowskiego "Pierwszy dzień wolności". Współcześnie ubrane są Niemki, a mundury polskich oficerów nie nasuwają skojarzeń historycznych. Zachowania i język postaci - też współczesne. Nic z historycznego dystansu i nic z historycznych detali. W tej postaci scenicznej rzecz cała mogłaby się rozgrywać równie dobrze na - powiedzmy - Bałkanach. Wszędzie tam, gdzie nie wygasły konflikty etniczne, gdzie niedawno zakończył się konflikt zbrojny, wojna domowa... Problematyka zda się aktualna: co robić z wolnością, kiedy pustka wewnętrzna, przetrącone życiorysy, kiedy żywy katalog krzywd, kiedy znów trzeba szukać swego miejsca na ziemi, kiedy nie można sobie pozwolić na zawieszenie norm moralnych, na odwet, na założenie, że obowiązuje odpowiedzialność zbiorowa.

Teatr Polski gra przeróbkę Kruczkowskiego, zatytułowaną "Freiheit Wolność", angażując także troje niemieckich aktorów. Dzięki temu nietuzinkowemu pomysłowi rysuje się w tym przedstawienie w sposób nieoczekiwanie wyrazisty, niezafałszowany i niepapierowy konflikt między dwoma nacjami. Twórcy przedstawienia operują skrótem, odwołując się do niektórych dobrze nam znanych relacji międzyludzkich, do współczesnego, gwałtownego sposobu reagowania, do współczesnego kostiumu. I to przynosi ciekawe efekty. Niestety, do czasu. Przedstawienie, które w I części zyskuje wymiar ahistorycznej przypowieści, scenicznej paraboli z elementami nawet groteski, bliskiej współczesnemu odczuwaniu i współczesnemu jeżykowi teatralnemu (niezłe aktorsko), w części II razi już niestety brakiem konceptu myślowego, sceniczną monotonią i brakiem dramatyzmu. Humanistyczne przesłanie (imperatyw moralny, którym kieruje się Jan) jest wprawdzie stale aktualne, ale dylemat, co zrobić ze swoją wolnością, nie znajduje frapującego i aktualnego rozwinięcia. Czy zatem warto było porywać się na próbę reinterpretacji Kruczkowskiego? Twórcza wolność także bywa obciążeniem...