Teatr Figaro
Teatr jawny działający w okresie okupacji niemieckiej w Warszawie w latach 1941–1944. W ciągu 3 lat istnienia zmienił siedzibę. Działalność rozpoczął w pokinowym lokalu przy ul. Marszałkowskiej 81b, w drugiej połowie 1943 przeniósł się do lokalu przy Leszno 35, do wybuchu powstania w getcie zajmowanym przez żydowski teatr Femina (przed wojną mieściło się tam kino o tej samej nazwie).
Teatrzyk zapożyczył nazwę od założonego przez Fryderyka Jarosy’ego tuż przed wybuchem II wojny światowej przedsięwzięcia, które miało dać pierwszą premierę 2 września 1939, i do której już nie doszło. Koncesję na prowadzenie teatru uzyskała w 1941 roku śpiewaczka i aktorka Sława Bestani-Bodlewicz, kierownictwo artystyczne sprawował Janusz Ściwiarski.
Pierwsza siedziba teatru, przy Marszałkowskiej, to miejsce po krótko działającym w tym miejscu jawnym Teatrze Studio Rosyjskie Bazylego Sikiewicza. Sala obliczona była na 202 widzów. Teatr otwarto 8 listopada 1941. W tej pierwszej siedzibie Figaro dał 26 premier: w roku 1941 – 6, w roku 1942 było ich 17, zaś w roku 1943 – 6. Pod koniec roku 1943, wobec ponownego otwarcia teatru rosyjskiego, teatr Figaro przeniesiono do opuszczonej sali po teatrze Femina. Kierownikiem artystycznym pozostawał wciąż Ściwiarski. Pierwsza dana w niej premiera Pierwsza wyborowa odbyła się 31 grudnia 1943 roku. Teatr działał w tym miejscu aż do wybuchu Powstania Warszawskiego. Noworoczna premiera dana 8 stycznia 1944 roku nosiła tytuł Wolne żarty na rok 1944, choć najczęściej nazywana jest To nie żarty, idzie rok 1944, co wobec nadciągającej zagłady miasta brzmiało – zapewne wbrew intencjom autorów – jak ponure proroctwo. Ostatnia premiera, Zapomniane melodie, wystawiona została 24 kwietnia 1944.
Figaro nie mógł poszczycić się znaczącymi nazwiskami występujących w nim artystów, choć czasami na jego scenie występowały gościnnie gwiazdy, choćby znakomita śpiewaczka Helena Korff-Kawecka.
Sala Feminy przetrwała w stosunkowo dobrym stanie Powstanie Warszawskie, ale po zakończeniu wojny przez niemal 13 lat nie była używana. W 1958 ponownie urządzono w niej kino Femina, działające do roku 2014. Dziś, po gruntownej przebudowie sali, znajduje się tam spożywczy supermarket, a o istnieniu w tym miejscu kina i teatrów przypomina zachowany neon oraz pamiątkowa tablica. Inny los czekał pierwszą siedzibę teatrzyku. Sala przy Marszałkowskiej 81b od maja 1945 służyła pierwszemu powojennemu teatrowi lewobrzeżnej Warszawy zwanemu Teatr Mały. Ostatnie przedstawienia odbyły się tam jesienią 1949, po czym budynek rozebrano wraz z całą zachodnią pierzeją Marszałkowskiej. Dziś w tym miejscu znajduje się zachodnia jezdnia ulicy Marszałkowskiej, prowadząca do Placu Konstytucji.
Tomasz Mościcki (2022)
Bibliografia
- Dąbrowa-Sierzputowski Józef, Warszawski sezon teatralny 1940–1944, Archiwum Państwowe w Warszawie, Zbiór Rękopisów, sygn. 39;
- Marczak-Oborski Stanisław, Teatr czasu wojny 1939–1945, Warszawa 1967, [wersja cyfrowa];
- Mościcki Tomasz, Teatry Warszawy 1944–1945. Kronika, Warszawa 2012, [wersja cyfrowa];
- Mościcki Tomasz, Warszawskie sezony teatralne 1944–1945,Warszawa 2016;
- Szejnert Małgorzata, Sława i infamia. Z Bohdanem Korzeniewskim rozmawia Małgorzata Szejnert, Kraków 1992, [wersja cyfrowa]
- Szymchel Tomasz, Recenzenci teatralni warszawskiej prasy niemieckiej wydawanej w języku polskim podczas okupacji hitlerowskiej 1940–1944, mps., praca magisterska. Biblioteka Akademii Teatralnej w Warszawie, sygn. 1243;
- Teler Marek, Zagadka Iny Benity. AK-torzy kontra kolaboranci, Warszawa 2021;
- Teler Marek, Upadły Amant. Historia Igo Syma, Warszawa 2021;
- „Pamiętnik Teatralny” 1963, z. 1–4;
- „Pamiętnik Teatralny” 1997, z 1–4;
- „7 Dni” [wersje cyfrowe];
- „Nowy Kurier Warszawski” [wersje cyfrowe];
- „Warschauer Zeitung” [wersje cyfrowe].
Mapa teatrów jawnych
Sezon: 1941 / 1942
