Książnica Cieszyńska
Teatr miejski w Cieszynie
Wprawdzie dzieje teatru w Cieszynie sięgają końca XVIII wieku (pierwsze publiczne przedstawienie. z którego zachował się rękopiśmienny afisz – Intryga i miłość Schillera – odbyło się w 1793 r., w języku niemieckim), ale cieszyński teatr miejski był aż do 1918 r. teatrem niemieckim. W 1910 r. wybudowano gmach teatru, staraniem niemieckiego towarzystwa teatralnego. W okresie międzywojennym i po II wojnie światowej aż do dziś w budynku mieścił się i mieści teatr polski, był to jednak i jest nadal teatr o charakterze impresaryjnym, bez własnego zespołu, sprowadzający różne imprezy – spektakle, koncerty itp. z zewnątrz. Zespół artystów teatralnych istniał i funkcjonował tutaj do 1918 r., a potem także podczas II wojny światowej, oczywiście niemiecki. Materiały działalności tego teatru zachowały się w sporej ilości – są to głównie plakaty, a także materiały dotyczące budowy teatru i jego otwarcia w 1910 r.
Ruch amatorski
Mniej więcej od połowy XIX wieku rozwijał się w Cieszynie (i w innych miejscowościach regionu) silny amatorski polski ruch teatralny. Był związany z polską działalnością narodową, rozwijającą się tutaj od Wiosny Ludów. Teatr amatorski działał przede wszystkim w ramach Czytelni Polskiej, a potem Czytelni Ludowej, stowarzyszeń założonych przez polskich działaczy narodowych w latach 40. XIX wieku (Czytelnia Polska) i w 1861 (Czytelnia Ludowa). Materiały związane z tym teatrem amatorskim, to głównie książki – sztuki teatralne, wykorzystywane przez teatry amatorskie, jednak w ich przypadku trudno byłoby, po pierwsze – „wyłowić” je z całego księgozbioru, a jeszcze trudniej udowodnić, że pochodzą ze spuścizny artystów (amatorów) tego teatru.
Scena Polska Teatru w Czeskim Cieszynie (Těšínské divadlo)
Materiały ze zbiorów artystów teatralnych, dotyczące Sceny Polskiej Teatru w Czeskim Cieszynie (Těšínské divadlo), zawodowego polskiego teatru poza granicami Polski działającego nieprzerwanie od 1951 r.
W zbiorach Książnicy znalazły się dokumenty ze zbiorów Wandy Cejnar, która była długoletnim kierownikiem literackim tego teatru oraz Władysława Niedoby, założyciela, pierwszego kierownika i aktora Sceny Polskiej. Kolekcja ze spuścizny Wandy Cejnar obejmuje zbiór programów teatralnych od 1951 do początku lat 90., fotografie, wycinki prasowe, itd. dotyczące działalności teatru i jego artystów, po W. Niedobie jest w zbiorach pierwsza kronika teatru z lat 50. Wprawdzie teatr ten znajduje się w Republice Czeskiej, ale w jego polskim zespole pracują zarówno miejscowi artyści, jak i aktorzy, reżyserzy, scenografowie z Polski. Członkami zespołu aktorskiego Sceny Polskiej byli przez krótki czas m.in. Magda Teresa Wójcik, Ewa Skarżanka, Henryk Boukołowski, co znajduje potwierdzenie w materiałach przekazanych przez Wandę Cejnar.
Najstarszym teatrem w Cieszynie był zapewne szkolny teatr jezuicki, od początku XVIII w. wystawiający przedstawienia uczniowskie. Wzmianki o tym teatrze znajdziemy w diariuszach cieszyńskiej rezydencji jezuickiej przechowywanych w kolekcji rękopisów biblioteki Leopolda Jana Szersznika. Trudno może nazwać ten teatr publicznym, choć jego przedstawienia, urządzane na rynku miasta, były dostępne dla wszystkich.
Katalog kolekcji jest również dostępny na stronie Książnicy w niżej podanym katalogu rękopisów, zaś same rękopisy z biblioteki Szersznika są zdigitalizowane i dostępne w Śląskiej Bibliotece Cyfrowej.
