Autor: Feliks Nowowiejski
Król Wichrów
Baśń baletowa w 13 obrazach. Libretto: Feliks i Kazimierz Nowowiejscy (wg legend ludowych); muzyka: Feliks Nowowiejski; choreografia: Rajmund Sobiesiak; scenografia: Karol Gajewski.
Prapremiera: Bydgoszcz 29 IV 1963, Teatr Polski, zespół Teatru Muzycznego Opery i Operetki.
Osoby: Król Wichrów - Kazimierz Przybylski; Leluja, pasterka - Ludmiła Rackiewicz; Królowa Mroku - Nina Modzelewska; Perlowic, pasterz, narzeczony Lelui - Wiesław Kościelski; Graf - Henryk Maćkowski; Emnilda, faworyta Grafa - Roma Juszkat; Władczyni Wyspy Szczęścia i Królowa Moczarów - Nina
Górzyńska; Efeb; Wodnik; Wiedźma Leśna; górale i góralki, Wichry, Mgły; Zawadiacki, zarządca zamku Grafa; służba Grafa; rycerze, druhny i drużbowie, błędne ogniki, rajskie ptaki, wiedźmy leśne, rusałki, wodne poczwary, demony, goście dworscy, niewolnice, harnasie, wieśniacy i wieśniaczki.
Obraz 1. Prolog. Wśród dzikich skał, gdzie zbiegają się Wichry i Mgły, Król Wichrów marzy o pięknej pasterce Lelui. Wizja jej nie znika mimo pojawienia się uwodzicielskiej Królowej Mroku. Między królewską parą wybucha sprzeczka, Mgły stają po stronie Królowej, Wichry po stronie Króla i rozpętują burzę. Piorun rozdziela skłóconą parę.
Obraz 2. Na hali. Leluja i jej narzeczony Perłowic przekomarzają się beztrosko, górale i góralki znoszą dary młodej parze. Rozpoczynają się tańce. Zabawę przerywa nadejście starego Grafa ze świtą dworaków. Graf przybywa, by skorzystać z "prawa pierwszej nocy". Przerażoną Leluję strażnicy zabierają na zamek, mimo oporu pasterzy. Na opuszczonej hali zrozpaczony Perłowic zasypia pod skałą. Zjawia się Królowa Mroku i wręcza mu czarodziejski kwiat, za pomocą którego pokona on wszystkie trudności i uwolni Leluję. Perłowic biegnie na zamek, a gdy Król Wichrów zastępuje mu drogę, odpędza go kwiatem.
Obraz 3. Korytarz na zamku Grafa. Służba prowadzi Leluję. Usłużny zarządca zamku, Zawadiacki, chce osobiście odprowadzić ją do łożnicy pana.
Obraz 4. Apartamenty Grafa. W bogatym łożu Graf oczekuje Lelui. Jego faworyta Emnilda daremnie stara mu się przypodobać. Usłużny Zawadiacki obiecuje Emnildzie oddalić pasterkę. Ale oto przybywa Król Wichrów, który pragnie uprowadzić Leluję dla siebie. Jednocześnie nadbiega Perłowic i czarodziejskim kwiatem powstrzymuje Króla, dając znak Lelui, by tańczyła przed Grafem. Wyczarowuje też obficie zastawiony stół. Łakomy Graf, pochłonięty jedzeniem, nie zauważa ucieczki Lelui z Perłowicem i zasypia u boku Emnildy.
Obraz 5. W chacie podkrakowskiej. Odbywa się wesele Lelui z Perłowicem. Po obrzędzie oczepin wszyscy wychodzą przed chatę.
Obraz 6. Na polanie. W czasie weselnej zabawy Perłowic, odurzony zabawą i tańcem, porzuca cudowny kwiat, który wybucha płomieniem. W jego świetle ukazuje się Król Wichrów czyhający na Leluję. Jednocześnie wkracza Graf z drużyną rycerzy. Perłowic dzielnie staje w obronie Lelui, lecz Mgły i Wichry rozpędzają weselników. Królowa Mroku zbyt późno przybywa z pomocą Perłowicowi. Król Wichrów porywa Leluję, Wichry uprowadzają pana młodego, a błędne ogniki sprowadzają na manowce pijanego rządcę Grafa.
Obraz 7. Sala na zamku Grafa. Król Wichrów rzucił czar na dwór Grafa, wprowadzając Perłowica jako nowego władcę. Dworzanie składają mu hołd i tańczą na jego cześć ("mazur pompatyczny" i taniec zbójnicki). Wtem gasną światła. To przybywa Królowa Mroku, by dać Perłowicowi porzucony przez niego kwiat. Perłowic zaczarowuje kwiatem dwór i wprawiając wszystkich w szaleńczy taniec, odchodzi z Królową.
O b r a z 8. Wyspa Szczęścia. Król Wichrów umieścił tu Grafa i otoczył niewolnicami i Rajskimi Ptakami (barkarola). Władczyni wyspy ofiarowuje mu swą miłość, lecz po tych igraszkach stary lubieżnik zostaje strącony w przepaść.
Obraz 9. Na pustyni. Na dnie przepaści rozciąga się pustynia. Graf błąka się bezradnie, aż spotyka Perłowica i Królową Mroku. Odnajdują się też goście weselni, których Wichry rozproszyły po świecie, i wszyscy podążają za Perłowicem.
Obraz 10. Leśna polana. Błędne ogniki przywiodły Zawadiackiego na moczary i bagna, gdzie atakują go wodne poczwary, wiedźmy leśne i rusałki. W końcu wszystkie te stwory wciągają go pod ziemię.
Obraz 11. Królestwo moczarów. Przed Zawadiackim staje teraz Królowa Moczarów i kusi go swym tańcem. Gdy rządca stara się wyrwać z jej objęć, rzucają się na niego wodne poczwary. Wreszcie przerażony budzi się z koszmarnego snu i stwierdza, że znajduje się znów na polanie obok Perłowica, Królowej Mroku i Grafa.
Obraz 12. Pałac z chmur. Król Wichrów więzi tu Leluję, czekającą wciąż na Perłowica. Gdy pasterka odrzuca jego miłość, Król wywołuje z chmur ognistego smoka, w którego paszczy jarzą się klejnoty. Przerażona tym widokiem Leluja pada zemdlona. Tymczasem przez chmury przedziera się Graf i wyzywa Króla Wichrów do walki. Rażony piorunem Graf znika w paszczy smoka. Zwycięski Król znów sięga po Leluję, lecz nadbiega Perłowic z magicznym kwiatem i powstrzymuje zalotnika. Królowa Mroku zamienia kwiat w topór, którym Perłowic zabija smoka. Miłość dwojga młodych pasterzy zwycięża, sprowadzając też pojednanie Króla Wichrów i Królowej Mroku, którzy nikną w przestworzach.
Obraz 13. Epilog. Słoneczny poranek na hali. Pasterze witają Leluję i Perłowica, uradowany lud ogłasza bohatera swym władcą.
Balet "Król Wichrów" to rozszerzona i wzbogacona nowymi wątkami treściowymi i pomysłami melodycznymi opera-balet w 4 aktach "Tatry" ("Leluja"). Kompozytor opracował formę baletową tej opery pomijając partie wokalne. Premiera opery-baletu "Tatry" odbyła się w Poznaniu 27 II 1929 w Teatrze Wielkim, wstawki baletowe opracował wówczas M. Statkiewicz.
Treść baletu "Król Wichrów", osnuta na motywach różnych polskich legend i podań ludowych, jest poetycką alegorią baśni ludowej. Neoromantyczna muzyka ilustruje polską przyrodę i pejzaż tatrzański, wprowadza liczne motywy ludowe, a w scenach egzotycznych również motywy tańców obcych.
Upodobanie F. Nowowiejskiego do form baletowych zaznacza się również w jego twórczości operowej. II akt opery "Legenda Bałtyku" stanowi duży obraz baletowy, nieraz wystawiany oddzielnie jako balet pt. "W zaczarowanym mieście Wineta". Prócz tego Nowowiejski skomponował balet w 1 akcie, 5 obr. "Wesele na wsi" (wystawiany też pod tytułami "Polskie wesele" i "Malowanki ludowe"), którego premiera odbyła się w Teatrze Wielkim w Poznaniu 1 XII 1928, chor. M. Statkiewicz, sc. S. Jarocki, z udziałem I. Jedyńskiej i M. Sawickiego. Akcja baletu przedstawia obrzędy weselne na Kujawach, a muzyka oparta jest na wzorach ludowych, zaczerpniętych z dzieła O. Kolberga "Lud". Balet ten jako "Wesele na Kujawach" wystawiono też w Katowicach 6 IV 1929 w Teatrze Polskim, chor. W. Wierzbicki, sc. J. Gerlach.
Źródło: Przewodnik Baletowy Irena Turska, PWM 1997