Opera w 4 aktach; libretto: Victor Joseph Etienne (de Jouy) i Hippolyte Louis Bis, wg tragedii Friedricha Schillera.
Prapremiera: Paryż 3 VIII 1829.
Premiera polska: Warszawa 1855 (wersja włoska), Kraków 1878 (wersja polska).
Osoby: Gessler, namiestnik cesarski - bas; Rudolf der Harras - tenor; Wilhelm Tell - baryton; Walter Furst - bas; Melchtal - bas; Arnold, jego syn - tenor; Leuthold - bas; księżniczka Matylda - sopran; Jadwiga, żona Tella - mezzosopran; Gemmy, syn Tella - sopran; Rybak - tenor; lud szwajcarski, żołnierze. Akcja rozgrywa się w Szwajcarii na początku XIV w.
Akt I. Sielankowy obrazek z życia szwajcarskiego ludu nasuwa myśl o szczęściu i spokoju. W rzeczywistości jednak cały kraj żyje w niedoli, gnębiony przez austriackich najeźdźców. Doprowadzeni do ostateczności, przygotowują Szwajcarzy zbrojne powstanie. Jeden z przywódców spisku, myśliwy Wilhelm Tell, pragnie nakłonić młodego Arnolda Melchtala, aby również przystąpił do sprzysiężenia. Jednak Arnold, zakochany w habsburskiej księżniczce Matyldzie, nie umie dokonać wyboru pomiędzy miłością a obowiązkiem Szwajcara-patrioty (duet "Oh, Matilde, io t`amo"). Nadbiega wieśniak Leuthold. Zabił on austriackiego żołnierza, który chciał zhańbić jego córkę, i teraz ścigają go zbiry Gesslera. Nadciąga burza - rybak Rudi nie ma odwagi przewieźć zbiega przez jezioro, sam więc Tell chwyta za wiosła i obydwaj z Leutholdem odpływają. Żołnierze, nie mogąc doścignąć zbiegów, podpalają dom Telia i biorą starego Melchtala jako zakładnika.
Akt II. Odsłona 1. W ustronnej dolinie księżniczka Matylda spotyka się z Arnoldem, który zapewnia ją o swej gorącej miłości - by tego dowieść, gotów jest nawet stać się sprzymierzeńcem Austriaków. Lecz uczucia Arnolda zmieniają się gwałtownie, gdy Wilhelm Tell i Walter Furst donoszą mu, że siepacze Gesslera uprowadzili, a następnie zamordowali jego ojca. Teraz Arnold przyrzeka poświęcić wszystkie swe siły walce o wolność.
Odsłona 2. Razem z Tellem i Furstem udaje się Arnold na łąkę Rutli, gdzie pod osłoną nocy gromadzą się spiskowcy z trzech szwajcarskich kantonów - Schwyz, Uri i Unterwalden, by złożyć uroczyste ślubowanie, iż nie spoczną i nie zaprzestaną walki, aż spadną okowy gnębiące lud szwajcarski.
Akt III. Odsłona 1. Arnold przybywa na zamek Gesslera, by pożegnać się z Matyldą i powiadomić ją o swym niezłomnym zamiarze walki przeciw Austriakom.
Odsłona 2. Na środku miejskiego placu w Altdorf kazał cesarski namiestnik zawiesić sztandary i herby Habsburgów, żądając, aby każdy przechodzień pod karą śmierci składał pokłon przed insygniami, jako symbolami władzy cesarskiej. Wilhelm Tell, schodząc z gór ze swym synkiem Gemmym, nie oddał im należnej czci; pochwyconemu przez siepaczy Gesslera obiecuje namiestnik wolność, jeżeli celnym strzałem z łuku potrafi strącić jabłko położone na główce swego synka. Z ciężkim sercem staje Tell na wyznaczonej mecie (aria "Resta immobile"). Ku zdumieniu wszystkich zebranych, jabłko spada z głowy dziecka, strącone celną strzałą. Jednak Gessler pyta, dlaczego łucznik wyjął z kołczanu aż dwie strzały? Usłyszawszy zaś, że druga strzała przeznaczona była dla niego, gdyby nieszczęśliwym trafem mały Gemmy zginął, każe uwięzić Tella mimo wstawiennictwa Matyldy.
Akt IV. Odsłona 1. W leśnym ustroniu przed swym domem ze wzruszeniem i bólem wspomina Arnold zamordowanego ojca (aria "O muto asil"). Przybywający spiskowcy donoszą mu o uwięzieniu Tella. Ogarnięty pragnieniem walki i zemsty, Arnold staje na czele uzbrojonych chłopów, rybaków i myśliwych, by spieszyć na odsiecz przyjacielowi (stretta "Corriam, corriamo").
Odsłona 2. Nad brzegiem Jeziora Czterech Kantonów gromadzi się lud szwajcarski. Jest tu także księżniczka Matylda, która oburzona okrucieństwem Gesslera stanęła po stronie spiskowców. Wśród huku wzmagającej się burzy śledzą Szwajcarzy walczący z falami statek Gesslera, na którym znajduje się transportowany do więzienia Tell. W obliczu niebezpieczeństwa Tell jako świetny żeglarz zostaje rozkuty z kajdan, by mógł ująć ster; udaje mu się szczęśliwie wyskoczyć i dopłynąć do brzegu. Gdy zaś statek również przybija i Gessler na czele żołnierzy rzuca się w pogoń za Tellem, pada ugodzony celną strzałą z Tellowego łuku. Walka kończy się zwycięstwem Szwajcarów. Nic już nie stoi na przeszkodzie połączeniu się Matyldy z Arnoldem.
Do "Wilhelma Tella" przywiązywał Rossini wagę wyjątkową, pracując nad nim z niezwykłą starannością przez całe 10 miesięcy, co dla kompozytora obdarzonego tak fenomenalną łatwością tworzenia było okresem nadzwyczaj długim. Rezultatem stała się potężna partytura, wycyzelowana w najdrobniejszych szczegółach, pełna miejsc o niezwykłej piękności i sile dramatycznej, różniąca się ogromnie od stylu wcześniejszych oper Rossiniego. Cechują ją rysy monumentalne - zbliża się bowiem "Wilhelm Tell" w pewnym stopniu do francuskiej "wielkiej opery historycznej". Instrumentacja jest tu znacznie bogatsza niż w dawniejszych dziełach Rossiniego, szerzej rozbudowane sceny zbiorowe. Ciekawą cechę opery stanowi włączenie w jej tok motywów ludowej muzyki szwajcarskiej.
Nie tylko muzyka, ale i treść "Wilhelma Tella" była czymś wyjątkowym w twórczości Rossiniego. Libretto posiada szereg wad i zbędnych dłużyzn, co spowodowało, że opera nie jest wykonywana tak często, jakby na to zasługiwała. Jednak samo oparcie się na rewolucyjnym dramacie Schillera, mającym za treść bunt i walkę o wolność szwajcarskiego ludu przeciwko austriackiej przemocy, musiało mieć swoisty wydźwięk w czasach wszechwładnych rządów Metternicha i Świętego Przymierza.
Źródło: Przewodnik Operowy Józef Kański, PWM 1997
Ukryj streszczenie