Jadwiga Turowicz
TUROWICZ Jadwiga (7 VII 1885 Warszawa - 14 XI 1945 Łódź), aktorka, reżyser. Była córką Bronisława T. i Józefy ze Spiesbachów. Debiutowała w maju 1903 w t. Victoria w Łodzi. W 1904 ukończyła klasę dramatyczną przy Warsz. Tow. Muzycznym. W 1905 występowała w zespole J. Puchniewskiego w Sosnowcu, potem w Lublinie, w sez. 1906/07 w t. pozn., w sez. 1907/08 w Łodzi. 25 IX 1907 debiutowała w WTR w roli Maryjki ("Sobótki"); nie została jednak zaangażowana i w 1908-10 występowała znowu w Poznaniu, w 1910-16 W T. im. Słowackiego w Krakowie, w 1917- 19 w krak. T. Powszechnym, w 1919-21 w T. Praskim w Warszawie, w 1921-23 w T. im. Bogusławskiego, w sez. 1923/24 reżyserowała w Lublinie, w sez. 1924/25 była pomocnikiem reżysera w T. Polskim w Warszawie, a w 1925 reżyserem w pol. t. emigracyjnym we Francji. W sez. 1925/26 i 1926/27 należała jako reżyser i aktorka do zespołu warsz. T. Odrodzonego, w sez. 1927/28 występowała w T. Praskim, poczem ze względu na postępującą chorobę serca ustąpiła ze sceny (występowała jeszcze w sez. 1937/38 w pol. zespole objazdowym we Francji).
Miała b. dobre warunki zewnętrzne, ,,Będzie z niej wielka tragiczka - pisał recenzent ,,Kuriera Warszawskiego" oceniając ją w roli Balladyny - ma po temu wszystko: postać, twarz, oczy, temperament, żywiołową moc w wymowie, gest, pozę, głos drgający głębokim uczuciem". Występowała często w wielkim repertuarze romantycznym, grała m. in. Laurę ("Kordian"), Marylę ("Dziady"), Judytę ("Ksiądz Marek"), Gwinonę ("Lilla Weneda"). Z innych bardziej znanych ról T. można wyliczyć: Azę ("Chata za wsią"), Rowenę ("Złoty wiek rycerstwa"), Krasawicę ("Bolesław Śmiały"). Po ustąpieniu ze sceny poświęciła się pracy pedagogicznej. Od 1924 wykładała w Szkole Dramatycznej a od 1932 w PIST. Pracę tę kontynuowała także w czasie okupacji w podziemnym PIST. "Teatr był naprawdę, dosłownie sprawą jej życia i z całą pasją swej gorącej natury żądała, aby stał się również sprawą życia każdego z jej uczniów" - napisała we wspomnieniu pośmiertnym L. Jabłonkówna. Oprócz pracy pedag. współpracowała z pismem ,,Teatr Ludowy" J. Cierniaka, pisywała artykuły i wykładała na kursach dla instruktorów ruchu amatorskiego. Po zakończeniu II wojny świat. została przez Ministerstwo Kultury i Sztuki powołana na stanowisko wizytatora szkół teatralnych.
Bibl.: Bar: Dzieje t. krak. s. 172; Lorentowicz: T. Polski; Olszewski: Z kronik teatr.; Szczublewski: Żywot Osterwy; Kur. warsz. 1907 nr 284, 1919 nr 164; Pam. teatr. 1963 z. 1-4 (Z. Mrozowska); Teatr 1955 nr 23 (L. Jabłonkówna); Teatr Ludowy 1948 nr 1-2 (J. Zawieyski, tu il.); Tyg. Demokratyczny 1945 nr 26 (J. Kreczmar); Afisz Starego Teatru 1945 nr 2; Afisze, IS PAN.
Ikon.: A. Karpiński: Portret, olej, 1911, repr. Świat 1911 nr 43; Fot. pryw. i w rolach - IS PAN, MTWarszawa.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
