Aniela Starzewska
STARZEWSKA Aniela, z Rutkowskich (ok. 1798 - 11 XII 1856 Lwów), aktorka. Byta córką - Andrzeja i -> Karoliny Rutkowskich, siostrą - Józefy i-> Polixeny Rutkowskich, - Katarzyny Aszperger i -> Zofii Lasockiej, żoną -> Szczęsnego S., matką -> Wandy S. Od 1811 uczyła się w warsz. Szkole Dramatycznej. 30 VIII 1814 debiutowała w T. Narodowym w roli Eugenii ("Eugenia, czyli Skutki nierozsądnej miłości"), została zaangażowana i występowała tu prawie do końca 1815. 27 XII 1815 wystąpiła po raz pierwszy we Lwowie w roli Kamili ("Horacjusze") i "zjednała od razu życzliwość widzów". 3 I 1816 grała Elizenę ("Puszcza pod Hermanstadt"), a 12 I tego roku Fryderykę ("Kuracja z fundamentu"). Została przyjęta do zespołu i od razu zajęła stanowisko pierwszej amantki. W 1821 wyszła za aktora Szczęsnego Starzewskiego i odtąd używała na scenie jego nazwiska. "Była szczupła, zgrabna, o klasycznych rysach, dużych czarnych oczach. Miała miły, dźwięczny głos" (B. Lasocka). Zarzucano jej monotonną deklamację i jednostajną grę. K. Estreicher pisał, że była "rzadkiej piękności" i "gdyby przy swojej figurze resztę przymiotów dobrej aktorki posiadała, mogłaby zajaśnieć na polskiej scenie". Przez długie lata była ulubienicą publiczności lwow. i miała duże powodzenie w rolach sentymentalnych amantek, choć podobno lepiej grała role konwersacyjne. Ok. 1843 zaczęła zapadać na zdrowiu i występowała coraz rzadziej. 20 V 1845 wystąpiła po raz ostatni grając na swój benefis scenę z "Horacjuszów". Ważniejsze role: Aniela ("Damy i huzary"), Leonora ("Fiesco"), Emilia ("Emilia Galotti"), Ryxa ("Ludgarda"), Gabriela ("Panna de Belle Isle"), Maria ("Dymitr i Maria"), Helena ("Pan Jowialski"), Klara ("Śluby panieńskie").
Bibl.: Estreicher: Teatra; Lasocka: Teatr lwow.; Pepłowski: Teatr we Lwowie I; Rocz. T.N. 1814-15,1815-16; Rocz. t. we Lwowie 1815-16,1845.
Ikon.: NN: Portret, olej - własność rodziny S. Starzewskiego.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
