Stanisław Skwarczyński
SKWARCZYŃSKI Stanisław (ur. ok. 1820 Kośmierzyn k. Buczacza - działał do 1853), aktor. Pochodził z rodziny ziemiańskiej. W 1843-45 występował w Krakowie jako amator, m.in. w grudniu 1844 w t. krak. grał rolę tyt. w tragedii "Staś" i Papkina ("Zemsta"). W 1845 zorganizował w Potoku k. Stanisławowa t. amatorski, w którym występował przez pewien czas. Jesienią 1845 znowu gościnnie grał w Krakowie, a potem w t. amatorskim we Lwowie. 26 i 31 XII 1845 debiutował w t. lwow. w rolach Reja ("Rej z Nagłowic") oraz Józefa Zaliwskiego ("Fabrykant") i został zaangażowany. W t. lwow. występował z przerwami do 1852 (w sez. 1847/48, 1849, 1850 nie był zaangażowany). W lecie 1848 był na gościnnych występach w Krakowie; grał Armanda ("Wiecznie, czyli Szał młodości"). W 1851 założył amatorski t. w Stanisławowie. 26 III 1852 pożegnał publiczność lwow. w roli Hamleta ("Hamlet"), nie doczekał się jednak żadnej recenzji. Ze Lwowa wyjechał do Wilna, gdzie występował w maju 1853 w roli Paganiniego ("Paganini"); w tymże roku "porzucił scenę, straciwszy na nią cały majątek" (K. Estreicher). Był aktorem bardzo ambitnym, pełnym zapału, inteligentnym i pracowitym, ale brak talentu i kiepskie warunki zewnętrzne uniemożliwiły mu karierę sceniczną. Powodzenie osiągał niekiedy tylko w rolach komicznych, choć grał nawet bohaterów po A. Benzie. W t. lwow. reżyserował m.in. 27 XII 1846 "Próbę szczęścia", komediooperę z własną muzyką. Ważniejsze role: Laird z Dumbiki ("Intryga za intrygę"), Horejko ("Helena, czyli Hajdamacy na Ukrainie"), Fabio ("Żywi i umarli"), Erast ("Szkoda wąsów"), Władysław ("Studenci"), Waluś ("Szlachta czynszowa").
Bibl.: Estreicher: Teatra; Krzesiński: Koleje życia s. 460, 504; Pepłowski: Teatr we Lwowie I; Wspomnienia aktorów; Pam. teatr. 1961 z. 4 s. 574-580 (S. Dąbrowski; tu il.).
Ikon.: J. Gołębiowski (zakład lit. M. Jabłońskiego, Lwów): S. jako Hamlet (Hamlet), lit., 1852 - MNKraków.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
