Kazimierz Skibiński
SKIBIŃSKI Kazimierz Michał (6 III 1786 Wilno - 1 III 1858 Kamieniec Podolski), aktor, śpiewak, reżyser, dyr. teatru. Był synem Jana S. i Antoniny z Gołoszewskich, mężem najpierw -> Józefy S., potem -> Wilhelminy S., ojcem -> Wiktora S. Uczył się w Wilnie i tu 5 X 1802 debiutował w balecie dziecięcym pod kier. M. Bończy-Tomaszewskiego w roli Sołtysa ("Tłoka wiejska, czyli Dziedzic w zalotach"). W 1803 występował z tym zespołem w Grodnie, gdzie przeszedł pod dyr. J. Szymańskiego i zaczął grywać małe role w komediach w Grodnie, Świsłoczy, Zelwie i Słonimiu. W listopadzie 1804 odebrany z zespołu Szymańskiego przez ojca, został skierowany na praktykę do adwokata w Wilnie; stąd w grudniu 1804 uciekł do zespołu M. Każyńskiego w Mińsku Litewskim. Pod dyr. Każyńskiego grał do 1810, początkowo w Mińsku Litewskim, a następnie (od 12 XI 1805) w Wilnie; z zespołem tym występował także w Witebsku, Biesienkiewiczach, Chotowie, Połocku, Oświeju, Petersburgu, Rydze i Mitawie. W maju 1810, gdy Każyński popadł w niewypłacalność jego aktorzy, a z nimi także S. grali jeszcze przez lato tego roku na własny rachunek w Wilnie. W jesieni 1810 S. przeszedł do zespołu wil. pod dyr. M. Morawskiej i z nią odwiedził latem 1811 Rygę, Mitawę, Lipawę. Przez ostatnie cztery miesiące tej antrepryzy (od sierpnia do grudnia 1811) aktorzy tworzyli zespół działowy, którego S. był reżyserem. W sez. 1811/12 (od grudnia 1811) występował w dalszym ciągu w t. wil., ale powrócił do zespołu M. Każyńskiego. W lecie 1812, namówiony przez L.A. Dmuszewskiego, przyjechał do Warszawy i 5 XI 1812 debiutował w T. Narodowym w roli Antoniego ("Wesele Figara"). Zaangażowany, grał tu do końca lipca 1813. Po zajęciu Warszawy przez Rosjan w lipcu 1813 wyjechał do Wilna, by odwiedzić chorą matkę. W Wilnie zatrzymany przez władze ros. grał w tamtejszym t. prowadzonym nadal przez Każyńskiego. Odtąd w t. wil. pozostawał do 1820. Wstąpił tu do loży wolno-mularskiej (w 1818 był członkiem loży Gorliwy Litwin - III stopień, a w 1819 loży Doskonała Jedność - także III stopień); 5 XI 1813 poślubił aktorkę i śpiewaczkę Józefę z Piotrowskich l°v. Kamińska. W tym czasie grał przede wszystkim role komiczne, choć był aktorem uniwersalnym, występującym z powodzeniem i w operach. Za namową W. Bogusławskiego, który gościł w Wilnie w końcu kwietnia i w maju 1816, grupa aktorów wil. z S. jako reżyserem w sierpniu tego roku zawiązała spółkę i przejęła t. od M. Każyńskiego. Sez. 1816/17 zaczęto w październiku pod rządową dyr. powołaną przez gubernatora. W lecie 1817 z zespołem wil. S. odwiedził Grodno, Świsłocz i Białystok. W sez. 1817/18, wobec niewielkiego powodzenia w Wilnie, część zespołu występowała pod wodzą S. w Mińsku Litewskim. W lecie 1818 nastąpiło rozwiązanie spółki aktorskiej i część aktorów utworzyła zespół działowy, który jeszcze grał w Zelwie, Świsłoczy i Grodnie. Od 1 X 1818 S. występował gościnnie w t. warsz., m.in. jako Sozja ("Amfitrion"). Następnie powrócił do Wilna. W lecie 1820 udał się do Krakowa, gdzie na trzy lata zawarł spółkę z J. Kluszewskim. Jako wspólnik i dyr. 9 XI 1820 rozpoczął sez. w Krakowie, jednak wskutek niepowodzeń finansowych po trzech miesiącach wycofał się ze spółki i pozostał tylko na stanowisku dyrektora. Kierownikiem t. krak. był przez sez. 1820/21, 1821/22 i 1822/23. Kupił też dom w Krakowie przy ul. Szewskiej zamierzając się tu osiedlić na dłużej. Z zespołem krak. wyjeżdżał w sez. letnich na występy do Kalisza, Poznania (1822), Kielc, Radomia i Płocka (1823). W listopadzie 1823 opuścił Kraków. W listopadzie i grudniu tego roku występował we Lwowie, m.in. jako Fabrycy Blank ("Gruba żałoba"), Dyrektor domu sierot ("Dom sierot"). W końcu 1823 i początkach 1824 (do lutego tego roku) grał w Lublinie, a po pobycie w Warszawie (marzec-maj 1824), w czasie którego żona S. Józefa występowała w t., na lato 1824 wrócił do Krakowa, gdzie mieszkał nie występując na scenie. Sez. 1824/25 (aż do października 1825) spędził w t. wil., następnie wyjechał do Krakowa, gdzie J. Kluszewski na sez. 1825/26 powierzył mu znowu dyrekcję t. krak. (od 25 X 1825). W lecie i jesienią 1826 kierował występami zespołu krak. w Poznaniu, Kaliszu i Płocku, a także planował niezrealizowane występy we Wrocławiu. Następnie w sez. 1826/27 prowadził własną dyrekcję w Lublinie odwiedzając z zespołem na wiosnę i w lecie 1827 Radom, Siedlce i Grodno. W końcu sierpnia 1827 (m.in. 23) zaczął występy w Wilnie, w sez. 1827/28 był współdyr. sceny wil., a w czerwcu 1828 sam prowadził t. w Grodnie. W sez. 1828/29 raz jeszcze kierował t. krakowskim. W maju 1829 opuścił Kraków i do września tego roku grał z zespołem krak. w Płocku i Kaliszu. Od 1829 grał stale w Wilnie. Z zespołem wil. występował też m.in. w Grodnie i Białymstoku (1830); sam odwiedzał Kraków (1831) i Busko (1832). Jesienią 1832, gdy nie chciał grać pod dyr. ros. pułkownika i dyr. t. wil. Skobielcyna, został do tego zmuszony groźbą uwięzienia. W lecie 1833 wyjechał do Korzyści pod Wilnem i tam prowadził gospodarstwo. W październiku 1833 udał się do Mińska Litewskiego i występował tam do lutego 1834 pod dyr. A. Żukowskiego. Po śmierci pierwszej żony (w marcu 1834) zlikwidował gospodarstwo i prowadził t. w Mińsku Litewskim, do pożaru (30 V 1834), w którym utracił cały majątek. Od sez. 1836/37 do 1840 grał znowu w Wilnie. Tu poznał śpiewaczkę Wilhelminę Brodowiczową z domu Schweikart, z którą 22 X 1839 ożenił się w Krakowie. W październiku i listopadzie 1839 występował gościnnie na scenie krak., m.in. w tyt. roli w "Panu Geldhabie". W maju 1840 opuścił z żoną Wilno i od maja 1840 do wiosny 1842 mieszkał w Moskwie, następnie w Mińsku Litewskim i Wilnie. Od jesieni 1843 do stycznia 1844 był w Warszawie i gościnnie występował w t. warsz.: 29 XII 1843 jako Major ("Damy i huzary"), 5 I 1844 jako Szarybury ("Kozioł, czyli Winni i niewinni"); następnie przebywał w Krakowie. Zimą 1844/45 mieszkał w Wilnie i niekiedy występował. Ze sceny wil. ustąpił ostatecznie w 1845 nie chcąc podlegać ros. dyrekcji i brać udziału w ros. przedstawieniach. Resztę lat spędził na Podolu i Wołyniu. W 1846 występował w Żytomierzu i w Kamieńcu Podolskim, później mieszkał w Krzemieńcu, Winnicy, Żytomierzu i powtórnie w Kamieńcu Podolskim. W 1853 występował w zespole Pillik-Wolskiej w Kamieńcu Podolskim. W ostatnich latach życia pisał wspomnienia, zajmował się też organizowaniem przedstawień amatorskich. Jeszcze w 1856 w Kamieńcu Podolskim występował w t. w rolach Edwina ("Odludki i poeta"), Tyftyka ("U wód") i Icka ("Icek zapieczętowany"). W 1857 ciężko zachorował i odsunął się od życia towarzyskiego i teatralnego.
W opinii współczesnych był wybitnym aktorem komicznym. "Umiał on wszędzie zachować stopniowanie i z gry jego umiarkowanej a zawsze czynnej i wesołej tę najprzyjemniejszą mamy korzyść, że każdą myśl i zamiary autorów przenikamy" - pisano w Krakowie w 1821 ("Pszczółka Krakowska"). Podobnie oceniono go w Wilnie w 1838: "O nim jednym tylko możemy powiedzieć, że farsę od komedii rozróżnić umie; błaznować łatwo by potrafił, a jednak rzadko się w to wdaje, całego swego talentu używa na oddanie charakterów dobitnych, skąpstwem, chciwością, tchórzostwem, chytrością lub tym podobnymi ułomnościami nacechowanych" (A. de Sztrunk). Ważniejsze role S. w komediach i operach to m.in. Major ("Damy i huzary"), Radost ("Cudzoziemczyzna"), Hołotkiewicz ("Syn marnotrawny"), Rochus ("Rochus Pumpernikiel"), Pedro ("Precjoza"), Dozorca ("Zamek Kenilworth"), Miechodmuch ("Zabobon, czyli Krakowiacy i Górale"), Don Basilio ("Cyrulik sewilski" G. Rossiniego), Gawełek ("Familia szwajcarska"), Poczciwosz ("Kościuszko nad Sekwaną"), Jakubek ("Pustota"), Arlekin ("Axur"), Kuno ("Wolny strzelec"). Był autorem jednego z najciekawszych pol. pamiętników aktorskich z pierwszej pot. XIX w. (K. Skibiński: "Pamiętnik aktora 1786-1858", Warszawa 1912. Oprac. i wydał M. Rulikowski. Przedruk: "Wspomnienia aktorów" t.I, Warszawa 1963).
Bibl.: Brayer: Teatr Krakowa s. 21-27 (il.); Estreicher: Teatra; Grot: Dzieje sceny w Poznaniu (il.); Kaszyński: Dzieje sceny kaliskiej; Miller: Teatr i muzyka na Litwie; Moniuszko: Listy; Rulikowski: Teatr na Litwie s. 42, 45^t8, 53, 54, 62-66, 72; Simon: Dykcjonarz; Skibiński: Pamiętnik (il.); Stefański: Teatr w Kaliszu s. 34 (il.), 35, 39-41, 43-44; Witkowski: Świat teatr.; Afisz teatr. 1966/67 nr 18; Pszczółka krak. 1821 t. III s. 229, 277; Ruś 1911 z. 1 (A. Prusiewicz); Wizerunki i Roztrząsania Naukowe. Poczet nowy, Wilno 1838 s. 134 (A. de Sztrunk).
Ikon.: J. Głowacki: Portret, lit., 1825 - MNKraków (zb. Czapskich).
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
