Józef Rautenstrauch
RAUTENSTRAUCH Józef (1773 - 28 VIII 1842 Warszawa), prezes dyrekcji teatrów. Pochodził z bogatej warsz. rodziny mieszczańskiej, nobilitowanej w 1790. Osiągnął najwyższe godności wojskowe i administracyjne - był generałem-adiutantem, członkiem Rady Administracyjnej Królestwa Polskiego, prezesem Zarządu Komunikacji Lądowej i Wodnej. W 1832-42 pełnił funkcję prezesa Dyrekcji Teatrów i Wszelkich Widowisk Dramatycznych i Muzycznych w Królestwie - mianowany oficjalnie na to stanowisko przez Radę Administracyjną 11 I 1833. Dzięki energii i talentowi organizacyjnemu R. doprowadzono do końca budowę T. Wielkiego (pierwsze przedstawienie 24 II 1833), otwarto w salach redutowych Nowy T. Rozmaitości (działał od 13 IX 1833 do 30 VI 1835), a następnie w lewym skrzydle gmachu T. Wielkiego wybudowano T. Rozmaitości (otwarcie 13 II 1836). Przeprowadzono też remont t. w Kaliszu (1835) i prace konserwatorskie w t. łazienkowskich (1839-40). Inne zdobycze R.: uzyskanie subwencji rządowej oraz kilkakrotne jej podwyższenie do ostatecznej sumy 30 tys. rubli (12 X 1840), otwarcie szkoły dram., baletowej i śpiewu (1835), zrównanie w prawach emerytalnych aktorów warsz. z innymi urzędnikami państwowymi (1838). Mimo że działalność R. przypadła na najcięższy okres prześladowań po powstaniu listopadowym, dzięki zręczności w postępowaniu z władzami carskimi zdołał stworzyć podwaliny materialne pod przyszły rozwój t. warszawskich. Zastał w t. katastrofalną sytuację, pozostawił uporządkowaną instytucję, t. działające w wybudowanych dzięki niemu gmachach, a w kasie oszczędności 580 tys. złp. Troszczył się również o poziom artystyczny zespołu aktorskiego: w czasie jego prezesury zaangażowano do zespołu wielu wybitnych aktorów, m.in. A. Żółkowskiego (syna), J. Komorowskiego i A. Stolpego. Krańcowe oszczędności, jakie zaprowadził, sprawiły, że nie cieszył się popularnością wśród ludzi teatru.
Bibl.: Owerłło; Rapacki: Sto lat; Rulikowski: Teatr warsz.; Kur. warsz. 1842 nr 226; Pam. teatr. 1969 z. 1/2 (H. Świetlicka).
Ikon.: NN: Portret, olej - MNWarszawa; J.H. Głowacki: Portret, rys. - MNWarszawa; NN (zakład lit. Banku Polskiego Warszawa): Portret, lit., repr. A. Fredro: Trzy po trzy. Pamiętniki z epoki napoleońskiej, Warszawa 1957.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
