Ignacy Koss
KOSS Ignacy Józef (14 III 1800 - 29 II 1848 Warszawa), aktor, dyr. teatru. Był synem Józefa K. i Bogumiły z Czarneckich, prawdopodobnie bratem -> Marianny K., mężem - Eugenii K. Uczeń warsz. szkoły dram., od 1818 statystował w t. warsz.; debiutował 17 VIII 1822 jako Drink ("Głowa brązowa") i został zaangażowany. Z zespołem t. warsz. wyjeżdżał na występy do Płocka i Kalisza. 17 VII 1833 ożenił się z tancerką Eugenią Pion. J.T.S. Jasiński nie zaprzeczał mu wprawdzie inteligencji i świetnej pamięci, ale zarzucał "wymowę nieczystą (nie wymawiał spółgłoski r), wzrost za olbrzymi, twarz bez wyrazu, w poruszeniach i mowie gminność". Mimo tego objął część repertuaru po zmarłym Alojzym Fortunacie Żółkowskim. Do ważniejszych jego ról należały: Rochus ("Rochus Pumpernikel"), Piórko ("Pan Geldhab"), Kamerdyner ("Intryga i miłość"), Grzesio ("Państwo Staruszkiewiczowie"). Dzięki poparciu prezesa J. Rautenstraucha po ostatnim występie 29 IV 1836 w roli Speranka ("Suplikant") mianowany został 10 V tego roku drugim obok Ludwika Adama Dmuszewskiego dyr. t. warszawskiego. Na tym stanowisku był nielubiany, wg J.T.S. Jasińskiego "pokorny i uniżony dla swoich protektorów, dumny dla podwładnych, gotowy poświęcić każdego dla własnego interesu". Po objęciu godności prezesa przez I. Abramowicza K. został zwolniony z funkcji 23 IX 1843 za samowolne zawarcie kontraktu z tancerką Lolą Montez; wkrótce ciężko zachorował. Wg K. Estreichera K. prowadził jeszcze zespół na Litwie i Podolu w 1844 i 1845 (być może chodzi tu jednak o innego antreprenera o tym samym nazwisku).
Bibl.: Estreicher: Teatra; Krzesiński: Koleje życia s. 49; PSB XIV (K. Skibińska): Rulikowski: Teatr warsz.; Wójcicki: Powązki III; Chomiński; Jasiński.
Ikon.: J. Głowacki: Portret, lit. - MNKraków (Gabinet Rycin), Arch. m. Krakowa i woj. krak.; E. Nicz: Portret, drzew, repr. Kłosy 1885 nr 1018.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
