Franciszek Freszel
FRESZEL, Freschel, Franciszek (1890 Stryj - ok. 1943 Warszawa), śpiewak, reżyser operowy. Po ukończeniu gimn. wstąpił na Politechnikę we Lwowie. Jeszcze w czasie studiów (1911) występował w kabarecie literackim. Wkrótce wyjechał do Wiednia i rozpoczął naukę śpiewu w tamtejszym konserwatorium w klasie M. Horbowskiego. W 1914 został zaangażowany do opery lwowskiej. Jednak w kilka miesięcy po debiucie powołano go do wojska i został wysłany na front. W 1917 podczas urlopu śpiewał znowu we Lwowie, z tak dużym powodzeniem, że za pośrednictwem słynnego tenora J. Manna uzyskał engagement do Opery Cesarskiej w Berlinie, z którą podpisał pięcioletni kontrakt. Powołany jednak ponownie do wojska nie mógł umowy tej zrealizować. Po powrocie z frontu debiutował 16 V 1919 w T. Wielkim w Warszawie w partii Renata ("Bal maskowy"). Niepospolita muzykalność i wyjątkowe zdolności aktorskie wysunęły go szybko na jedno z czołowych miejsc w operze stołecznej. Śpiewał z dużym powodzeniem niemal cały wielki repertuar barytonowy, m.in. partie Janusza ("Halka"), Escamilla ("Carmen"), Luny ("Trubadur"), Amonatra ("Aida"), Arcezjusza ("Zamarłe oczy"), Sebastiana ("Niziny"), Wolframa ("Tannhauser"), Rigoletta ("Rigoletto"), Don Juana ("Don Juan"). W 1922 występował także w warsz. kabarecie Stańczyk, w Krakowie (24 VII-27 VIII), w 1924 w Wilnie, w sez. 1924/25 gościnnie w Katowicach. Jako reżyser debiutował inscenizując w 1925 operę "Godzina hiszpańska", następnie wystawił "Don Juana", "Fidelia", "Salome" oraz "Jazzband, murzyn i kobiety". Był również profesorem w konserwatorium warsz. i przygotował kilka popisów szkolnych, m.in. "Wesele Figara" (1933). W 1937 reżyserował "Halkę" w Tallinie. W 1926-29 był wiceprezesem ZASP. Zginął w czasie okupacji niem. w getcie warszawskim.
Bibl.: Sempoliński: Wielcy artyści; SMP; Warnecki; Webersfeld: Teatr Hellera; Afisze, IS PAN.
Ikon.: H. Barwiński: Portret, karyk., rys. (kopia zb. S. Dąbrowskiego); Fot. pryw. i w rolach - MTWarszawa, MHKraków.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
