Aleksander Einsporn
EINSPORN, Einszpom, Aleksander Henryk (28 III 1846 Warszawa - 28 II 1903 Warszawa), aktor, śpiewak. Był synem Karola E. i Marianny ze Sztubertów, bratem -> Adeli Żelazowskiej i zapewne -> Józefa E. Od 13 I 1869 do 16 IV 1872 należał do chóru WTR. W lecie 1872 występował w Lublinie w zespole J. Teksla i Z. Sarneckiego, w sez. 1873/74 w Piotrkowie u P. Ratajewicza, a następnie w Płocku u J. Teksla, z którym był też w 1875 w warsz. t. ogr. Eldorado, w sez. 1875/76 występował u J. Grabińskiego w Łodzi, w 1876 znów u J. Teksla w Płocku i warsz. t. ogr. Alhambra, jesienią 1876 w Suwałkach u M. Krauzego, potem u J. Rybackiego, z którym był też w 1877 w warsz. t. ogr. Alkazar, oraz w Radomiu i Kielcach. Niektóre wiadomości z 1873-77 nie są pewne, mogą także dotyczyć - Józefa E. W 1879-80 występował w zespole J. Puchniewskiego w Kaliszu i Lublinie, w sez. 1881/82 w t. pozn., w lecie 1882 w Petersburgu u A. Łukowicza, w 1883 w Łomży u F. Idziakowskiego, w lecie w warsz. t. ogr. Eldorado (dyr. J. Szymborski), w 1884 w Łowiczu u J. Szymborskiego i S. Trapszy, następnie w warsz. t. ogr. Eldorado u J. Żołopińskiego, z którym był też wiosną 1885 w Kielcach, Radomiu i Lublinie. We wrześniu tego roku występował w Łowiczu u T. Smotryckiego i H. Halickiego, w lecie 1886 w warsz. t. ogr. Promenada i Na Czystem, w 1887 w zespole K. i S. Sarnowskich w Łowiczu i warsz. t. ogr. Nowy Świat, w 1888 u H. Swaryczewskiego i K. Sarnowskiego w Lublinie, w 1890 u K. i S. Sarnowskich w Łowiczu, a w 1893 z tym samym zespołem znów w Łowiczu. W 1893-99 należał do zespołu t. lwow., w 1897 i 1899 występował z zespołem lwow. w Krakowie. Po ustąpieniu ze sceny mieszkał we Lwowie u swej siostry Adeli Żelazowskiej.
Cieszył się na prowincji znaczną popularnością jako wykonawca partii barytonowych w operetkach, jak np. Antoś ("Bursze"), Parys ("Piękna Helena"), Falke ("Zemsta nietoperza"). Śpiewał też niekiedy w operach, m.in. partie Janusza ("Halka"), Figara ("Cyrulik sewilski"), a także grał role komiczne jak np. Liapkin-Tiapkin ("Rewizor"), Żymalski ("Wicek i Wacek"), Kacper ("Gwałtu, co się dzieje").
Bibl.: Dąbrowski: Teatr w Lublinie; Goślicki: Pamiętnik 1870, 1871; Koryzna I s. 148; Kur. teatr. 1903 nr 58; Kur. warsz. 1903 nr 60; Afisze, 1S PAN, WAPŁódź.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
