Józefa Czapska
CZAPSKA Józefa (ur. w Warszawie; działała od 1867 - zm. 25 VIII 1881 Warszawa), aktorka, śpiewaczka. Była córką Maksymiliana Cz. i Rozalii z Rożnowskich, siostrą -> Czesławy Cz. Uczyła się w warsz. Szkole Dramatycznej pod kier. J. Chęcińskiego, który uważał ją za b. zdolną. W 1866 na popisie szkolnym zagrała Cecylię ("Montjoye"). Debiutowała w 1867 w zespole L. Ortyńskiego w Kaliszu, gdzie występowała pod jego dyr. od maja do grudnia 1867, a następnie w 1868 w zespole pod dyr. A. Trapszy. W maju 1869 została zaangażowana do t. lwowskiego. W październiku 1869 powróciła do zespołu A. Trapszy, z którym była w Kaliszu i Sieradzu; latem 1870 występowała w warsz. t. ogr. Alhambra, w 1871 w warsz. t. ogr. Tivoli i tu 2 VIII 1871 miała benefis w komedii "Dziewiąte przykazanie"; w sez. 1871/72 była w zespole A. Trapszy w Lublinie (gdzie m.in. grała rolę Heleny w "Pięknej Helenie"), w czerwcu 1872 w warsz. t. ogr. Cassino, a następnie grała z zespołem Z. Sarneckiego i J. Teksla (Lublin, Siedlce, Łomża). W 1873 wyjechała na krótko na studia teatr. do Wiednia. W 1873-79 występowała stale w zespole J. Teksla na prowincji, m.in. w Łodzi, Płocku, Częstochowie, Kielcach (1877), a w sez. letnich przyjeżdżała z nim do warsz. t. ogr. (Eldorado, Alhambra, Belle Vue). W styczniu 1876 występowała krótko w Kaliszu. Opinię pierwszorzędnej aktorki t. prowincjonalnych i ogródkowych zawdzięczała, podobnie jak jej siostra, gł. urodzie. Na scenie mówiła prędko, monotonnym głosem, z trudem panowała nad podstawowymi środkami wyrazu. Większe uznanie zdobyła w repertuarze operetkowym, m.in. w partii Gabrieli ("Życie paryskie"), Klary ("Córka pani Angot"), Heleny ("Piękna Helena"). Jej role w dramatach, m.in.: Maria ("Folwark Primero-se"), Ofelia ("Hamlet"), Aniela ("Damy i huzary"), Mańka ("Pan Damazy"), Andrea ("Andrea").
Bibl.: Dąbrowski: Teatr w Lublinie; Estreicher: Teatra; Filler: Melpomena; Kaszyński: Dzieje sceny kaliskiej; Pepłowski: Teatr we Lwowie I; Kur. codz. 1881 nr 189; Kur. warsz. 1867 nr 162, 269, 1869 nr 223, 1872 nr 144; Mucha 1875 nr 31 (il.); Akt zgonu 1881/1381 z parafii św. Krzyża, USC Warszawa-Śródmieście; Krogulski.
Ikon.: Fot. pryw. - Bibl. Jagiell., MTWarszawa.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
