Helena Cholewicka
CHOLEWICKA Helena Antonina (20 I 1848 Warszawa- 13 XII 1883 Nicea), tancerka. Była córką -> Franciszka Józefa Ch. i -> Marii Ch. z Wojciechowskich, siostrą -> Teodory Ch. Jako uczennica warsz. szkoły baletowej tańczyła 30 I 1862 w kankanie z "Modniarek" a 9 II 1862 partię motylka w szkolnym przedstawieniu "Geniusza różowego". 1 IX 1862 została zaangażowana do zespołu baletu WTR i już 13 III 1864 tańczyła partię tyt. w "Sylfidzie", zyskując duże pochwały. W 1867 została wysłana przez dyrekcję WTR do Mediolanu i Paryża, gdzie kształciła się pod kier. Marii Taglioni. Po powrocie pierwszy raz tańczyła 1 X 1868 tyt. partię w "Giselle". W listopadzie 1868, po wyjeździe primabaleriny K. Stefańskiej, jako jedna z najwybitniejszych solistek baletu warsz. przejęła kolejno jej partie: Zelinę ("Rozbójnik morski"), Medorę ("Korsarz"). Poza tym tańczyła m.in. Lizettę ("Córka źle strzeżona"), Henriettę ("Tancerze europejscy w Chinach") i Helenę ("Figle szatana"). Była tancerką o delikatnej, wątłej budowie i "powierzchowności wcale nie pociągającej, jakaś smętna" (wg M. Chomińskiego), odznaczała się jednak nie tylko wszechstronnym talentem, ale również niezwykłą pracowitością, która pozwoliła jej osiągnąć doskonały poziom techniczny. Jej taniec miał wyjątkowy wdzięk, lekkość, powiewność i elegancję, toteż w krótkim czasie zajęła czołowe miejsce w zespole baletu WTR i 29 I 1872 pierwsza w jego dziejach otrzymała tytuł "primaballerina assoluta". W ciągu następnych dziesięciu lat występowała w wielu głównych partiach baletowych, ciesząc się niezwykłą sympatią publiczności, która tłumnie uczęszczała na jej występy. Największe sukcesy święciła w partiach tyt. w "Meluzynie", "Jotcie", "Katarzynie córce bandyty" oraz jako Jadwiga ("Pan Twardowski"), Freja ("Bogini Walhalli"), Topaz ("Flick i Flock"), Adelina ("Modniarki") i Imaginacja ("Indie"). Otrzymywała gażę 3000 rubli rocznie oraz 25 rubli feu za każdy występ. W styczniu i lutym 1873 występowała w t. San Carlo w Neapolu, gdzie otrzymała złoty medal, w lipcu tego roku tańczyła trzykrotnie na scenie Opery w Wiedniu. Od młodości chora na gruźlicę, mimo corocznych wyjazdów na Południe, zmuszona była przedwcześnie opuścić scenę. Po raz pierwszy prosiła o zwolnienie w 1878, ale S. Muchanow nie przyjął wówczas jej dymisji. Ostatni raz tańczyła 3 XI 1881 w divertissement z opery "Elda". 16 VI 1882 odbył się w T. Wielkim pożegnalny benefis artystki, w którym brały udział wszystkie zespoły WTR, ale ona sama już nie tańczyła. Owacyjnie żegnana, otrzymała bogate podarunki od publiczności i kolegów. Z powodu przedwczesnego opuszczenia sceny miała trudności z otrzymaniem emerytury, którą dostała w 1883, dopiero po interwencji w Petersburgu. Jesienią 1882 wyjechała na Riwierę. Bibl.: Goślicki: Pamiętnik 1870, 1871; Owerłło; PSB III (M. Rulikowski); Pudelek: Warsz. balet romantyczny (il.); Dz. powsz. 1864 nr 76, 281;EMTA 1883 nr 12, 13; Kur.codz. 1883 nr 339; Kur. warsz. 1873 nr 30, 1882 nr 134; Akt urodzenia 1848/474, parafia Św. Andrzeja Warszawa; Chomiński; Jasiński.
Ikon.: W. Walkiewicz: Portret, lit., Mucha 1875 nr 29; Fot. pryw. i w rolach - MTWarszawa, IS PAN.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
