Osoby

Járosy, Jarossy, Fryderyk (1890 Graz w Austrii – 6 sierpnia 1960 we Viareggio we Włoszech)

konferan­sjer, reżyser, dyrektor teatru

Pochodził z rodziny węgier­skiej, obywatelstwo miał austriackie. Na początku kariery występował w kabaretach w Wiedniu. W 1924 przybył do Polski z rosyjskim zespołem Siniaja Ptica. Od 27 września tego roku został zaangażowany jako konferan­sjer do teatru Qui Pro Quo i odtąd pozostał na stałe w Pol­sce. Po likwidacji Qui Pro Quo w 1931 występował kolejno w teatrach Banda (1931–33), Rex (1933), Cyganeria (1933–34), Stara Banda (1934–35), Cyrulik Warszaw­ski (1935–39), pełniąc w nich także funkcje kierownika artystycznego i współdyrektora. Z zespołami tymi wyjeżdżał często na występy gościnne do Krakowa, Lwowa i innych miast. 28 lutego 1935 obchodził jubileusz dziesię­ciolecia pracy scenicznej w Polsce. W sezonie 1938/39 był współdyrektorem teatru Buffo w Warszawie.

Był uważany za jednego z najlepszych konferansjerów. Wg Jacka Frühlinga „łączył w sobie inteligencję z wyczu­ciem aktualności w sposób wręcz idealny. Ale głów­nym jego atutem był wdzięk osobisty”. Nazywano go „Osterwą nadscenek”. Mówił znakomicie po polsku, ale do końca życia zachował lekko cudzoziemski akcent. Ceniony był jako reżyser programów rewiowych i kabaretowych, a także jako pedagog.

W październiku 1939 został aresztowany przez Niem­ców, ale wkrótce uciekł i pod pseud. Franciszek Nowaczek brał udział w działalności konspiracyjnej pisząc m.in. antyniemieckie wiersze satyryczne. Po powsta­niu warszawskim w 1944 znalazł się w obozie w Buchenwaldzie. Po II wojnie światowej mieszkał stale w Anglii i do­rywczo występował w polskich programach radiowych. Opublikował kilka książek, m.in. zbiór swych konfe­ransjerek z Qui Pro Quo Proszę Państwa (Warszawa 1929). Grał w filmach polskich.

Bibliografia

Dymek z papierosa s. 416 (il.), 433-435, 453, 454 (J. Jurandot), 480 (il.); Sempoliński; Wielcy artyści (il.); Express wiecz. 1960 nr 202 (J. Jurandot); 7 dni w Polsce 1958 nr 42 (K. Koźniewski), 1960 nr 35 (Cz. Michalski); Teatr 1960 nr 22; Życie Warsz. 1960 nr 199 (J. Frühling).

Ikonografia

M. Gross: Portret, brąz, 1928, repr. F. Jarosy: Proszę państwa. Warszawa 1929; A. Jarosy: Portret, rys., repr. Wiad. lit. 1924 nr 32; J. Kirst: Portret, rvs., 1924, repr. Wiad. lit. 1924 nr 40-42; Z. Czermański: J., rys., 1927, repr. F. Jarosy, Proszę państwa, Warszawa 1929; J. Zaruba: J., rys., repr. J. Jurandot: Dzieje śmiechu, Warszawa 1961; Fot. pryw. i w rolach - MTWarszawa. Film.: 1934 - Co mój mąż robi w nocy; 1936 - Papa się żeni.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1765–1965, PWN, Warszawa 1973.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji. Śródtytuły od redakcji.