Józefina Rogosz
ROGOSZ Józefina, właśc. Józefa Alicja R., 1° v. Zagórska, 2° v. Pieńkowska, 3° v. Colonna-Walewska (12 VIII 1884 Nowe Sioło k. Stryja na Podolu - 12 II 1968 Kraków), aktorka. Była córką Józefa R., dziennikarza i powieściopisarza, i Józefy z Wilczyńskich, siostrą pisarki Zofii Rogoszówny, matką aktorki - Jadwigi Walewskiej, żoną kolejno: Romana Zagórskiego, lekarza (ślub 23 I 1904 w Krakowie); Ignacego Pieńkowskiego, malarza (ślub 30 VI 1906 w Krakowie); Stanisława Colonna-Walewskiego, lekarza, kompozytora i pisarza (ślub 3 IX 1921 w Krakowie). Na scenie używała pocz. nazwiska Pieńkowska, potem Rogosz-Pieńkowska lub Rogosz. Ukończyła szkołę średnią i Wyższe Kursy dla Kobiet w Krakowie. Po dłuższym pobycie za granicą wróciła do kraju i wstąpiła na scenę. Debiutowała 23 VIII 1910 w krak. T. im. Słowackiego jako Maria ("Warszawianka"), a 12 V 1911 wystąpiła po raz pierwszy w T. Wielkim w Warszawie w tyt. roli w "Beatrix Cenci". Bardzo życzliwie została przyjęta przez prasę; w "Nowej Gazecie" pisano, iż "rozporządza pięknym i dźwięcznym głosem, nad którym nie zawsze umiejętnie panuje, ale który na ogół podatny jest do wyrażania zarówno subtelnych jak mocnych uczuć. Gra ożywiona była szczerym tchnieniem poezji, a miejscami imponowała mocą". Ponownie wystąpiła w T. im. Słowackiego w Krakowie 28 V 1911 i została zaangażowana na sez. 1911/12. Następnie grała w T. Polskim w Poznaniu (sez. 1912/13), T. Polskim w Łodzi (sez. 1913/14), a po paromiesięcznym pobycie za granicą, w Warszawie w T. Małym (sez. 1915/16) i w t. Miraż (luty 1917); później w objazdowym zespole D. Baranowskiego, m.in. w Rzeszowie i Przemyślu (pierwsza poł. 1918) i w T. Miejskim we Lwowie (sez. 1918/19). Potem opuściła scenę ze względów rodzinnych. Do końca życia mieszkała w Krakowie; prowadziła tam pensjonat, pracownię modniarską. Po II wojnie świat. utrzymywała się z renty. Po opuszczeniu sceny zajęła się pracą lit.; pisała powieści, poematy, liryki, wiersze dla dzieci. Niektóre z jej utworów były publikowane (np. powieść "Hubert", Kraków 1947). Uważano ją za utalentowaną aktorkę, podkreślano "korzystne warunki zewnętrzne postaci, oraz głęboki i szlachetny timbre głosu" ("Nowa Reforma"); jej role spotykały się na ogół z dobrą, a często entuzjastyczną, oceną. Ważniejsze z nich to: Krasawica ("Bolesław Śmiały"), Sława ("Legion"), Lokatorka ("Moralność pani Dulskiej"), Janina ("Dom otwarty"), Laura ("Zawisza Czarny"), Maria ("Wawrzyny"), Sulimirska ("Miód kasztelański"), Helena ("Pan Jowialski"), Maryna ("Horsztyński").
Bibl.: Michalik: Dzieje t. w Krakowie t. 5 cz. 1; Sempoliński: Wielcy artyści; Stokowa: Wyspiański; Warnecki; Kur. Warsz. 1921 nr 244; Nowa Gazeta 1911 nr 218; Nowa Reforma z 24 VIII 1911; Twój Styl 1993 nr 4 (il.); Maciejewska: Teatr w Poznaniu; Straus: Repertuar 1915-16; Wosiek: Teatry objazdowe; Materiały w posiadaniu rodziny.
Ikon.: I. Pieńkowski: Trzy portrety: dwa oleje (jeden z 1906) i jeden pastel - własność prywatna Warszawa.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994
