Jan Marcin Szancer
SZANCER Jan Marcin (12 XI 1902 Kraków - 24 III 1973 Warszawa), scenograf. Był synem Edwarda i Stanisławy Sz., mężem aktorki Zofii Sykulskiej. Już od najmłodszych lat miał kontakt z teatrem; jako dwunastoletni chłopiec statystował w przedstawieniu "Legionu" - zapewne w krak. T. im. Słowackiego. Studiował filozofię na Uniw. Jagiell., w 1920 rozpoczął naukę w krak. Szkole Sztuk Pięknych. Równocześnie uczył się w szkole dram. M. Jednowskiego i Z. Nowakowskiego (1920-21), ale trema utrudniała mu występy, grywał jedynie epizody i statystował. W tym okresie malował dek. w T. Powszechnym przy ul. Rajskiej. Szkołę Sztuk Pięknych ukończył w 1926, studiował tam u J. Mehoffera i K. Frycza. W 1927 realizował dek. Frycza do "Nocy Bachusowej" w warsz. T. Messal-Niewiarowskiej, potem krótko był scenografem t. Nietoperz. Następnie wrócił do Krakowa i został grafikiem w wydawnictwach IKC. Po paru latach ponownie przyjechał do Warszawy, gdzie jako grafik współpracował z licznymi czasopismami. Od 1936 współpracował z objazdowym t. kukiełek "Płomyka" i "Płomyczka" pod kier. H. Starskiej, wykonywał też prace scenograficzne, np. w sez. 1937/38 w t. Cyrulik Warszawski, w 1939 w t. Figaro. Projektował kostiumy do filmów "Nad Niemnem", "Żołnierz królowej Madagaskaru" (oba w 1939). W okresie okupacji niem. ilustrował książki przygotowywane przez podziemne oficyny do wydania po wojnie. W 1942 robił scenografię dla jawnego t. Miniatury w Warszawie. W 1944 projektował ulotki powstańcze.
Po wojnie poświęcił się przede wszystkim ilustracji książkowej i grafice, był. kier. graficznym wydawnictw (PIW, Książka i Wiedza). Od 1951 był prof. ASP w Warszawie. Nadal jednak współpracował z teatrami. Był autorem scenografii przedstawień: "Dzieci pana majstra" (T. Jaskółka, Warszawa 1947), "Zemsta nietoperza" (T. Nowy, Warszawa 1949), "Chłopiec latający" (T. Polski, Warszawa 1957), "Majątek albo imię" (T. Jaracza, Łódź 1958), "Igraszki trafu i miłości" (T. Powszechny, Łódź 1959), "O krasnoludkach i sierotce Marysi" - to przedstawienie także reżyserował (T. Klasyczny, Warszawa 1959), "Moralność pani Dulskiej" (T. Kameralny, Warszawa 1962), "Niezwykłe przygody pana Kleksa" (T. Narodowy, Warszawa 1963), "Joanna d'Arc" (Opera, Wrocław 1963). W sez. 1965/66 był głównym scenografem T. Wielkiego w Warszawie; opracował wtedy dek. do "Pana Twardowskiego" L. Różyckiego i "Aidy". W 1955-61 robił dekoracje dla Pol. Zespołu Tańca.
Był scenografem rzetelnym i tradycyjnym. Z. Strzelecki pisał: "projekty dekoracji Szancera są bardzo ilustracyjne i prowadzą do dekoracji starego typu. Kostiumy są lepsze - w tej dziedzinie nie jest potrzebna transpozycja z ilustracji na teatr - ale i one poza dobrą charakterystyką postaci i stylu nie wnoszą niczego nowego". Współpracował też z telewizją i filmem. W 1955-58 był współorganizatorem i kier. artyst. Teatru TV oraz scenografem, a także reżyserem eksperymentalnych spektakli. Projektował kostiumy do filmów, np. "Awantury o Basię", "Komediantów". Pisał scenariusze film. ("Panienka z okienka", "Dwie godziny"), raz nawet zagrał rolę stolarza trumien ("Za wami pójdą inni"). Był autorem sztuki "Nędza uszczęśliwiona Wojciecha Bogusławskiego" oraz dwóch książek wspomnieniowych "Curriculum vitae" (Warszawa 1969) i "Teatr cudów" (Warszawa 1972).
Bibl.: Hist. filmu t. 3-5; Kaszyński: Teatr łódz.; Krasiński: Warsz. sceny; SAP warsz. (tu bibl.); Strzelecki: Plastyka teatr.; Turska: Almanach; Waszkiel: Dzieje teatru lalek w Polsce (do 1945 roku), Warszawa 1990; Wilski: Szkolnictwo; Film 1961 nr 34; Pam. Teatr. 1963 z. 1-4 s. 199; Życie Warsz. 1973 nr 70, 71, 1974 nr 68; Programy, MTWarszawa.
Ikon.: Fot. - Arch. Dok. Mech.
Film.: Materiały - Archiwum TVWarszawa.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994
