Daniel Filleborn
FILLEBORN Daniel (7 XI 1841 Warszawa - 2 VI 1904 Marcelin k. Warszawy lub Warszawa), śpiewak. Był synem Józefa F. i Heleny z Glogerów, bratem -> Kazimierza F. W młodości pracował w zakładzie brązowniczym swego ojca w Warszawie; tu - wedle wspomnień P. Owerłły - usłyszał go kiedyś J. Quattrini i namówił do nauki śpiewu. Debiutował na scenie warsz. 27 III 1862 w przedstawieniu złożonym z fragm. oper; śpiewał wtedy Romans z "Przysięgi" i Balladę z "Balu maskowego". Właściwy jego debiut odbył się 3 VII 1862 w operze "Aleksander Stradella", w której śpiewał partię tytułową. Od 1 IX 1862 został zaangażowany do zespołu opery WTR. Późną jesienią 1863 wyjechał na dalsze studia wokalne do Mediolanu, gdzie uczył się u F. Lampertiego, a także występował (gazety warsz. donosiły o dobrych recenzjach w prasie włoskiej). Po powrocie do Warszawy wystąpił w partii Nuredina ("Lalla Roukh"). Odtąd szybko wybił się na stanowisko pierwszego tenora opery warszawskiej. "Wszystko przemawiało za nim - pisał J.T.S. Jasiński - piękna postać, młodość, gra szlachetna, zrozumiała i rodzaj głosu chwytającego za serce". Był "ładny, elegancki, wytworny" (P. Owerłło); wkrótce stał się ulubieńcem warsz. publiczności, przede wszystkim w partiach lirycznych, a po ustąpieniu ze sceny J. Dobrskiego także w partiach bohaterskich. Śpiewał z ogromnym powodzeniem partie: Elwina ("Lunatyczka"), Alfreda ("Violetta"), Nemorina ("Napój miłosny"), Księcia Don Remiro ("Kopciuszek"), Ernaniego ("Ernani"), Edgara ("Łucja z Lammermooru"), Eleazara ("Żydówka"), Hr. Ricardo ("Bal maskowy"), Severusa ("Norma"), Idamora ("Paria"), Parysa ("Piękna Helena"). Był też jednym z lepszych wykonawców partii Jontka ("Halka"). A. Poliński pisał o nim: "Filleborn posiadał głos tenorowy, liryczny, piękności nadzwyczajnej, miękki, dźwięczny, giętki i równy w całej rozległości skali", a "jako aktor przewyższał wszystkich współczesnych tenorów europejskich". W 1873 wyjechał na sez. zimowy 1873/74 do Petersburga, a następnie do Moskwy, gdzie śpiewał razem z Adeliną Patti. W 1874 powrócił do kraju. Były to jednak już ostatnie lata jego sukcesów. Wg opinii krytyków przejście z partii lirycznych do bohaterskich spowodowało nadwerężenie, a następnie utratę jego niezbyt silnego głosu. W 1877-82 występował rzadko; po raz ostatni 18 VII 1882 w partii Don Ottavia ("Don Juan") na scenie T. Letniego. Od 13 XII 1882 został zwolniony z WTR.
Po opuszczeniu sceny zamieszkał w swej podwarszawskiej rezydencji i prowadził słynną restaurację "Marcelin" odziedziczoną po ojcu żony, Marii Czulińskiej (lub wedle - innych źródeł - Marcie Czuleńskiej), z którą ożenił się 28 IV 1877 w Warszawie.
Bibl.: Goślicki: Pamiętnik 1870, 1871; L.J. Kronenberg: Wspomnienia, Warszawa 1933; Owerłło; PSB VI (M. Kulikowski); Reiss: Śpiewacy i śpiewaczki s. 10; SMP; Wielka Encyklopedia Powszechna Ilustrowana, Warszawa 1898 t. 21-22 (A. Poliński, il); EMTA 1901 nr 2; Kur. por. 1904 nr 154; Kur. warsz. 1864 nr 45, 297, 1904 nr 152; Tyg. ilustr. 1890 nr 49 (il.), 1904 nr 24 (il.); Chomiński; Jasiński; Krogulski.
Ikon.: Cz. Makowski: Portret, medalion, 1911, brąz, Cmentarz Powązkowski, Warszawa, kwatera 28; K. Miller: Portret, lit. - MTWarszawa, także Mucha 1875 nr 12; Fot. pryw. i w rolach - MTWarszawa, IS PAN.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
