Helena Stępowska-Junosza
STĘPOWSKA Helena Sylwia, ze Skwarczyńskich, także H. Junosza-Stępowska, H. Zaleska (27 IV 1896 Żółkiew - 18 X 1968 Warszawa), aktorka. Była córką Antoniego Skwarczyńskiego i Ewy z Kraszewskich. Na scenie używała zawsze nazwiska Stępowska; pocz. łączyła z nim nazwisko Zaleska, a od ok. 1930 Skwarczyńska. Ukończyła gimn. humanistyczne i Szkołę Dram. przy Instytucie Muz. w Krakowie. Wedle jej własnych informacji debiutowała w Krakowie w 1914; występowała w T. Prasy (działał ok. 1914-16) oraz w T. Ludowym, m.in. jako Hermia w "Śnie nocy letniej", wystawionym w kwietniu 1916. Od 1916 była w zespole D. Baranowskiego w Tarnowie. W 1919-21 grała w T. Polskim w Poznaniu, zimą 1921 w teatrzyku eksperymentalnym Elsynor przy T. Małym w Warszawie, gdzie 29 XII 1921 brała udział w prem. warsz. Witkacego - grała Kobietona w "Pragmatystach". W 1922-23, być może nadal, była w warsz. T. Polskim, 1923-26 w T. Bagatela w Krakowie, Później występowała sporadycznie w teatrach warsz.: T. Polskim (m.in. sez. 1935/36) i T. Malickiej. Współpracowała z PR i filmem. Po II wojnie świat. powróciła na scenę: w 1944-45 była w T. m.st. Warszawy, 1945-46 w T. Studio MO. Następnie, przez kilkanaście miesięcy nie pracowała ze względów zdrowotnych. W 1947-49 występowała w T. im. Bogusławskiego w Kaliszu, 1949-54 w T. Nowym w Warszawie, 1954-55 w T. Bałtyckim w Koszalinie, 1955-57 w T. im. Węgierki w Białymstoku. W 1957 przeszła na emeryturę. W sez. 1958/59 i 1960/61 statystowała jeszcze w T. Polskim w Warszawie. Według opinii W. Wandurskiego była aktorką obdarzoną "świetnym poczuciem plastyki". Jej role to m.in.: Klara ("Okrężne", 1919), Zosia ("W gołębniku", 1921), Wanda ("Wesele Fonsia", 1924), Janina ("Dom otwarty", 1924), Podlipska ("W sieci", 1925), Basia ("Majster i czeladnik", 1944), Tadrachowa ("Moralność pani Dulskiej", 1944).
Bibl.: Almanach 1968/69; Degler: Witkacy; Kaszyński: Teatralia; Lorentowicz: T. Polski; Łoza: Uzupełnienia (il.); Mrozińska: T. wśród ruin; Warnecki; Zawistowski: T. warsz. s. 122; Ilustr. Prz. Teatr. 1920 nr 43; Pam. Teatr. 1969 z. 3 s. 285, 288 (tu opinia W. Wandurskiego); Teatr 1969 nr 3; Dokumenty dotyczące T. m.st. Warszawy (sygn. D.346, 347 III), MTWarszawa; Kułaga: T. Bagatela.
Film.: 1930 - Niebezpieczny romans (f.).
Nagrania: Role - Red. Dok. Inf. PR.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994
