Józef Chodakowski
CHODAKOWSKI Józef Dołęga (10 III 1850 Rawa Mazowiecka - 30 IV 1914 Warszawa), śpiewak, reżyser. Był synem Andrzeja Ch., burmistrza a potem kasjera powiatowego, oraz Michaliny z Jarockich. Po ukończeniu w 1868 gimn. w Warszawie został urzędnikiem Tow. Asekuracyjnego. Od 1874 uczył się śpiewu u J. Quattriniego. Debiutował 6 I 1876 w WTR w partii Miecznika ("Straszny dwór"), drugi raz 2 V tego roku w partii Janusza ("Halka"), a 5 VIII - Markiza Pozy ("Don Carlos"). W październiku 1876 został zaangażowany do zespołu opery WTR i występował tam do 1890. W styczniu 1880 wyjechał na gościnne występy do opery lwowskiej. W 1881 ożenił się z Marią Jarocką. W 1890-92 występował we Lwowie, działał tam również jako reżyser; w 1891 występował gościnnie w Moskwie. Od września 1892 został ponownie zaangażowany do WTR jako śpiewak i zastępca reżysera (reżyserował w 1892-1902 i 1906-08). 15 X 1892 debiutował jako reż. "Pajaców" R. Leoncavalla. W 1901 obchodził jubileusz dwu-dziestopięciolecia pracy artystycznej. Potem wyjeżdżał kilkakrotnie na występy gościnne do Lwowa, a w sez. 1903/04 objął kierownictwo działu muz. w t. lwowskim. Był doskonałym śpiewakiem oraz dobrym aktorem, obdarzonym pięknym głosem i wyrazistą dykcją. Celował w odtwarzaniu postaci moniuszkowskich, znakomity jako Chorąży ("Hrabina"), Miecznik i Maciej ("Straszny dwór"), Janusz i Stolnik ("Halka"), Marcin ("Verbum nobile"), Guślarz ("Widma"). Do ważniejszych jego partii należały także: Walenty ("Faust"), Barnaba ("Gioconda"), Almaviva ("Wesele Figara"), Alfio ("Rycerskość wieśniacza"), Jago ("Otello"), Kostryn ("Goplana"), Figaro ("Cyrulik sewilski"), Luna ("Trubadur"), Wolfram ("Tannhauser"). Jako reżyser odznaczał się inicjatywą i troską o urozmaicenie akcji scen.; kładł duży nacisk na grę aktorską i zerwał ze statyczną rolą chóru. W Warszawie reżyserował dziewiętnaście oper. Krytyka wyrażała się o nim z wielkim uznaniem. Z okazji inscenizacji "Widm" (20 II 1900) pisał o nim recenzent "Wieku": "jako artysta odegrał, deklamował i śpiewał wybornie o poważnych rozmiarach rolę Guślarza, jako reżyser złożył dowody talentu i pomysłowości nadzwyczajnej. Tak dobrze i starannie w najdrobniejszych nawet szczegółach wystawionego dzieła, mogłaby nam pozazdrościć niejedna z pierwszych scen europejskich". Od 1906 Ch. kierował klasą śpiewu w warsz. konserwatorium, a w 1909-13 prowadził klasę operową, wystawiając z uczniami m.in. fragmenty "Don Juana", "Uprowadzenia z seraju", "Halki", "Traviaty". Był też autorem kilku pieśni i tłumaczem librett.
Bibl.: Album teatr. II s. 57, 58 (il.); Korolewicz-Waydowa; Owerłło; Pajączkowski: Teatr lwow. (il.); Pepłowski; Teatr we Lwowie I; PSB III (F. Starczewski); Rulikowski: Teatr warsz.; Czas 1914 nr 160; EMTA 1890 nr 7, 8; Kur. warsz. 1901 nr 79, 1902 nr 1, 1913 nr 335, 1914 nr 121; Wiek 1900 nr 52; Chomiński.
Ikon.: Fot. pryw. i w rolach - MTWarszawa, IS PAN.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
