Osoby

BRODZIKOWSKI Kazimierz Aleksander (8 I 1897 Włocławek - 12 VII 1979 Warszawa), aktor, reżyser, dyrektor teatru. Był synem Aleksandra B. i Stefanii z Siudeckich, mężem najpierw Haliny Zieleniewskiej (zob. t. 1; ślub 2 II 1924), a nast. Marii Powała-Niedźwiedzkiej, scenografa. Uczył się w szkole realnej we Włocławku; jako uczeń należał do Związku Młodzieży Postępowo-Niepodległościo­wej, za co był aresztowany i więziony. W 1914 zdał maturę. Studiował (m.in. prawo) na Uniw. Warsz. i Jagiellońskim. Od 1916 był członkiem POW na Kujawach; w 1918-20 jako ochotnik służył w Wojsku Pol.; walczył na froncie wschodnim w czasie wojny pol.-bolszewickiej, m.in. brał udział w obronie Przemyśla. W 1920-21 uczył się w Warsz. Szkole Dramatycznej. W 1922-23 uczeń Instytutu Reduty; od 1922 brał udział w przedsta­wieniach, w tymże roku zdał egzamin aktorski ZASP-u. Od sez. 1923/24 był w zespole Reduty; pierwszą znaną jego rolą był Andrzej ("Rycerz po­wietrza"), w spektaklu granym od 8 XI 1923 przez zespół Rozmaitości i Reduty na scenie T. im. Bo­gusławskiego; inne role z tego sez., które grał w Reducie, to: Adam ("Pastorałka"), Malinowski ("Dom otwarty"). Latem 1924 brał udział w objeździe Re­duty. W sez. 1924/25 występował w warsz. T. im. Bogusławskiego, m.in. jako Maciek ("Skalmierzanki"), Antygon ("Opowieść zimowa"), Wolarz ("Pasterka wśród wilków"), 1925/26 w zespole Reduty w Wilnie oraz w objazdach, podczas których grał m.in. Smu­gonia ("Uciekła mi przepióreczka"), Jana Chudego ("Turoń"). W sez. 1926/27 występował w T. im. Słowackiego w Krakowie; 1927/28 i 1928/29 w T. Nowym w Poznaniu, m.in. jako Kazimierz ("Śnieg"), Boryna ("Chłopi"), Bartnicki ("Żabusia"); 1929/30 w T. Miejskim w Bydgoszczy oraz z zespołem byd­goskim gościnnie m.in. w Gdańsku (luty 1930) jako Wiktor ("Pan Jowialski"); 1930/31 w T. Miejskim w Toruniu, m.in. jako Car ("Kordian"), Maurycy ("Małka Szwarcenkopf"). W sez. 1931/32 pocz. zaangażował się znowu do Bydgoszczy, wkrótce jednak przeniósł się do Warszawy, gdzie w grudniu 1931 i styczniu 1932 występował w T. Polskim, a od marca 1932 w T. im. Żeromskiego pod kier. I. Solskiej , m.in. jako Stryj ("Dzień październikowy"), Sobowtór ("So­bowtór"). W sez. 1932/33 występował krótko w T. Polskim w Poznaniu, nast. w przedstawieniach In­stytutu Reduty w Warszawie. W sez. 1933/34 pocz. grał w T. Kameralnym w Warszawie i gościnnie w T. Polskim w Poznaniu (wrzesień 1933), a w drugiej poł. tego sez. w T. Wołyńskim im. Sło­wackiego w Łucku i w objazdach, m.in. w Krze­mieńcu (maj 1934). Na sez. 1934/35 zaangażował go do Częstochowy I. Gall , tu zaczął reżyserować. Następnie przez cztery sez. 1935/36-1938/39 (w sez. ostatnim wraz z T. Krotkem) prowadził Miejski T. Kameralny w Częstochowie; był jego dyr., kier. artyst., reżyserem i aktorem; reżyserował m.in.: "W małym domku" (1936), "Zemstę" (1937), "Uciekła mi przepióreczka", "Grube ryby" (1938). W Częstochowie współpracował z red. miesięcznika "Drugi Tor". Podczas II wojny świat. nie występował; mieszkał na wsi, pracował w Warsz. Izbie Rolniczej. Zaraz po opuszczeniu przez wojska niem. Częstochowy, wraz z T. Krotkem , zorganizował tu w styczniu 1945 T. Miejski, który w lutym t.r. rozpoczął dzia­łalność.
Wkrótce przeniósł się z Częstochowy do Krakowa. Ukończył prawo na Uniw. Jagiell., uzyskał stopień magistra; przez trzy lata studiował też historię sztu­ki. Po wojnie organizował na nowo dawnych re­dutowców; jesienią 1945 na zebraniu w Starym T. został wybrany sekretarzem Zarządu Tymczasowego Zespołu Reduty w Krakowie. Występował na sce­nach krak.: od 17 VI 1945 w Starym T. w roli Dominika Ileckiego ("Dzień jego powrotu"), latem 1945 i w pocz. sez. 1945/46 nadal w Starym T., a nast. w T. Kameralnym TUR i w T. im. Sło­wackiego. W 1946 (lipiec-październik) w T. Miej­skim w Opolu reżyserował gościnnie "Szkarłatne róże" i "W małym domku" (grał Doktora). Przez resztę sez. 1946/47 występował ponownie w T. Kameral­nym TUR w Krakowie. W sez. 1947/48 najpierw współpracował z T. im. Osterwy w Gorzowie Wiel­kopolskim (m.in. w październiku 1947 reżyserował "Damy i huzary"); nast. brał udział w objazdach po wielu miastach w Polsce. W sez. 1948/49 wystę­pował znowu w Krakowie w T. Młodego Widza. W 1949 miał być dyr. zespołu objazdowego orga­nizowanego przy T. Młodego Widza, ale w końcu zespół ten nie powstał. W sez. 1949/50-1952/53 był aktorem i reżyserem T. Polskiego w Bielsku­Białej; 8 VIII 1952 obchodził tu jubileusz trzydzie­stolecia pracy artyst. w roli Lipowskiego ("Szczęście Frania"). W drugiej poł. sez. 1952/53 zaczął wy­stępować i reżyserować (marzec 1953 - "Eugenia Grandet", czerwiec t.r. - "Damy i huzary") w T. Dramatycznych w Szczecinie i pracował tam rów­nież w sez. 1953/54 (reżyserował "Szczęście Frania"). W sez. 1954/55-1956/57 występował i reżyserował w T. Powszechnym i w T. Młodego Widza w Łodzi. W 1957-66 reżyserował przedstawienia dy­plomowe w łódz. PWSA (nast. PWSTiF). W 1957 przeniósł się do Warszawy i w sez. 1957/58 zaan­gażował do zespołu T. Młodej Warszawy (od 1958 pn. T. Klasyczny); w teatrze tym oraz na jego drugiej scenie T. Rozmaitości występował do 1968, tj. do przejścia na emeryturę. W 1959 gościnnie reżyserował sztukę "Kto zawinił?" w T. Dramatycz­nym w Częstochowie, w 1965 "Mazepę" w T. Ziemi Pomorskiej w Grudziądzu oraz w T. Ziemi Gdań­skiej. W sez. 1971/72 doangażowany w T. Mło­dzieży Widziadło w Warszawie grał rolę Uczone­go II ("Mikołaj Kopernik"). W sez. 1975/76 wystę­pował jeszcze w T. im. Bogusławskiego w Kaliszu, w rolach: Starego człowieka ("Trzeci wiek") i Talbota ("Maria Stuart" F. Schillera). Grał w filmach pol.: "Serce na ulicy" (1931), "Pałac na kółkach" (1932), "Przeor Kordecki-Obrońca Częstochowy" (1934), tak­że w kilku powojennych. Tłumaczył sztuki A. Os­trowskiego, I. Turgieniewa, M. Gogola, W. Katajewa, D. Fonwizina. W tomie "O zespole Reduty 1919-1939" (Warszawa 1970) opublikował wspom­nienia pt. "Urywki z pamiętnika redutowca". Aktor ceniony i użyteczny, prezentował typ aktorstwa solidnego, realistycznego, opartego na najle pszych tradycjach. Z okazji trzydziestolecia prac scen. B. pisano w "Teatrze": "Wykonuje powierzone sobie zadania zawsze z wielką sumiennością i talentem, umiejąc znaleźć właściwy styl i charakter interpretowanej roli, tworząc wyraziste postacie zarówno w komedii jak i w dramacie i celując zwłaszcza w odtwarzaniu ról o silniejszym podkładzie dramatycznym i charakterystycznym". W swej wieloletniej karierze zagrał wiele różnorodnych ról z których najważniejsze, prócz wymienionych, to przed wojną: Dziennikarz ("Wesele", 1925), Pułask i Regimentarz ("Ksiądz Marek", 1928), Zygmunt Star; ("Złote więzy", 1929), Kaznodzieja ("Wyzwolenie"), Chłopicki ("Warszawianka"), Cześnik ("Zemsta", 1937), Rotmistrz ("Damy i huzary", 1938); oraz grane po wojnie Generał Bridgenard ("Nowa umowa małżeńska", 1946) Szambelan Czarnoskalski ("Rozbitki", 1947), Major ("Pan Geldhab", 1949), Kleant ("Świętoszek", 1950). Pan Grandet ("Eugenia Grandet", 1951), Major ("Damy i huzary", 1953), Major ("Fantazy", 1953), Wojewoda ("Mazepa", 1955).
Bibl.: Almanach 1978/79; Formanowicz; Hist. filmu t. 2; Jewsiewicki: Materiały; Kaszyński: Teatr łódz.; Kwasko­wski; Lorentowicz: T. Polski; Łoza: Czy wiesz; Małkowska: Wspomnienia s. 43, 183, 218; Mykita-Glensk; O zespole Reduty s. 23, 91, 120-128 (K. Brodzikowski), 203, 341, 406, 413; J. Ronard Bujański: Starego Teatru druga mło­dość, Kraków 1985 (il.); Simon: Spis przedstawień Reduty; Sto lat Starego Teatru; Szczublewski: Artyści i urzędnicy; Szczublewski: Reduta; Szczublewski: Żywot Osterwy; Śmi­gielski: Reduta; Wilski: Szkolnictwo; Życie teatr. w Czę­stochowie; Kur. Warsz. 1923 nr 311, 1932 nr 77, 124, 355; Pam. Teatr. 1962 z. 2 s. 188, 1964 z. 4 s. 433; Teatr 1952 nr 20; Życie Warsz. 1979 nr 165; Afisze, programy i wycinki prasowe, IS PAN; Akta (tu fot.), ZASP.
Ikon.: W. Dunin-Marcinkiewicz: B. jako Poeta (Wesele), rys., akw., 1927 - MTWarszawa; S. Sławkowski: Portret, rys., 1951, repr. Echo Krak. 1951 nr 128; A. Bartkowski: Portret, rys., pastel, 1956, informacja - katalog: Wystawa obrazów Antoniego Bartkowskiego, Kraków 1957; Fot. - Arch. Dok. Mech., IS PAN.
Film.: 1934 - "Przeor Kordecki - Obrońca Częstochowy" (f); 1979 - "Panny z Wilka" (f.); Materiały - Archiwum TV Warszawa.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994