Stanisław Poleński
POLEŃSKI Stanisław Adolf, właśc. S.A. Krautenfeld (działał od 1901 - zm. 1945 Nowy Jork, USA) aktor, reżyser, dyr. teatru. Był mężem -> Leonii Gawlikowskiej. W 1901-08 występował w T. Polskim w Poznaniu (w lecie 1905 z zespołem pozn. gościnnie w Krakowie i Krynicy). W 1907 rozpoczął starania o objęcie dyrekcji T. Ludowego w Krakowie; koncesję uzyskał w sierpniu tego roku. W 1908 przeniósł się do Krakowa, gdzie odtąd stale działał. Od 10 V 1908 do 31 III 1909 był dyr. T. Ludowego, w którym wystawiał gł. operetki i wodewile. Od kwietnia 1909, a następnie w sez. 1909/10 i 1910/11 występował w T. Ludowym jako aktor. Od 12 V 1911 (przez lato) i następnie w sez. 1911/12 był wraz z T. Pilarskim dyr. T. Nowości, później do 1915 występował na tej scenie. W 1915-16 znowu grał w krak. T. Ludowym (w 1915 z T. Pilarskim był dyr. tego teatru), w lipcu i sierpniu 1915 gościnnie występował w zespole krak. Tow. Operowego w roli Żupana ("Baron cygański"), w sez. 1920/21 należał do zespołu T. Bagatela. W sez. 1921/22 był współdyr. T. Miejskiego Opera i Operetka w Krakowie (prowadził dział operetki), a w sez. 1922/23 i do grudnia 1923 sam był dyr. tego t. i równocześnie reżyserem opery; w lecie 1922 zorganizował sez. letni Opery i Operetki krak. na scenie T. im. Słowackiego i pokazał we własnej reżyserii m.in. "Halkę", "Toscę", "Trubadura", "Eugeniusza Oniegina". Od grudnia 1923 (wraz z T. Pilarskim) kierował przez pewien czas Zrzeszeniem Artystów Operetki w Krakowie. W późniejszych latach wycofał się z teatru. Prowadził przez pewien czas w Krakowie sklep z antykami, później wyjechał do USA. Osiadł na stałe w Nowym Jorku, gdzie grał i reżyserował w zespołach amatorskich, m.in. w grudniu 1937 reżyserował "Warszawiankę", wystawioną przez zespół studencki Uniwersytetu Columbia. W czasie II wojny świat. (m.in. w 1944) występował w Polskim T. Artystów w Nowym Jorku.
Grał role charakterystyczne, takie jak: Senator ("Dziady"), Skrzynecki ( "Warszawianka"), Falstaff ("Wesołe kumoszki z Windsoru"), Daniel Craven ("Klub Ibsena"), Daum ("Panna Maliczewska"), Maciek ("Maciek Samson"), Zagłoba ("Ogniem i mieczem").
Bibl.: Bar: Dzieje t. krak. s. 163, 164, 165, 170, 177, 178, 181; 75 lat T. Pol. w Poznaniu s. 360, 364. 366, 369, 371, 376; Czas 1909 nr 74; Kur. warsz. 1921 nr 249, 1923 nr 235; Afisze, IS PAN; Archiwum E. Rygiera, MTWarszawa.
Ikon.: Fot. pryw. - IS PAN, MTWarszawa.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
