Felicjan Feliński
FELIŃSKI Felicjan Filon, właśc. Passakas (9 VI 1855 - 15 I 1914 Warszawa), aktor, dyr. teatru. Byt mężem -> Karoliny F. Pochodził z Małopolski Wschodniej z ormiańskiej rodziny Passakasów. Debiutował 12 V 1877 w t. we Lwowie w roli Krzysztofa ("Jeden z nas musi się ożenić"). 25 VIII 1878 zagrał w Krakowie Benedykta Cepurę ("Emigracja chłopska"). Występował następnie: w warsz. t. ogr. Eldorado (1879), w Tarnowie w zespole J. Piaseckiej (1880), w t. pozn. (sez. 1881/ /82), w warsz. t. ogr. Alhambra (1883), w zespole J. Otrembowej w Łowiczu, Płocku, Włocławku (sez. 1883/ /84), w warsz. t. ogr. Eldorado (1884), z zespołem J. Żołopińskiego w Lublinie (1885), T. Smotryckiego w Łowiczu, Piotrkowie i Łodzi (sez. 1885/86), J. Grabińskiego w Łodzi (1886), J. Puchniewskiego (1886-89), m.in. w Łodzi, Lublinie i warsz. t. ogr. Belle Vue, w zespole L. Dobrzańskiego i J. Reckiego w Zgierzu (sierpień 1890). Ok. 1883 ożenił się z aktorką Anną Karoliną Bitkowską. Następnie występował w zespołach: A. Łaskiego w Płocku (sez. 1890/91) i w warsz. t. ogr. Eldorado (1891), L. Czystogórskiego w Lublinie, Radomiu, Kielcach i warsz. t. ogr. Wodewil (1891-93), B. Mareckiego w Lublinie i warsz. t. ogr. Belle Vue (1893-94), I. Józefowicza w Lublinie (1894). W Lublinie we wrześniu 1895 objął dyr. t., który prowadził przez trzy kolejne sez. do marca 1898; w sez. 1895/96 w Lublinie występował od 21 IX 1895 do 10 III 1896, następnie od marca do maja 1896 zespół pod jego kier. występował w Radomiu, Kielcach i Ostrowcu Świętokrzyskim, zaś od 7 VI do 8 IX w Ciechocinku; w sez. 1896/97 w Lublinie od 3 X 1896 do 6 V 1897, w maju 1897 w Łowiczu, od 3 VI do początku września w Ciechocinku; w sez. 1897/98 w Lublinie od 25 IX 1897 do 5 III 1898, od marca do kwietnia 1898 w Płocku, od kwietnia do maja w Płońsku i Łęczycy, w maju w Łowiczu, od 29 V do 5 IX 1898 w Ciechocinku i Włocławku. Zespół jego był w tym czasie jednym z lepszych w Królestwie Polskim. Należeli do niego na ogół dobrzy aktorzy (m.in. w 1896-98 S. Wysocka). F. dbał o dobry repertuar, zapraszał na gościnne występy do Lublina i innych miast, które odwiedzał, wybitnych aktorów WTR, m.in. B. Leszczyńskiego, J. Kotarbińskiego, M. Frenkla. E. Wolskiego.
Od jesieni 1898 przeniósł się ze swym zespołem do Sosnowca, objął dyr. tamtejszego t. i prowadził go do 1904. Inauguracja pierwszego sez. 1898/99 odbyła się 8 X 1898, zakończenie 30 VI 1899; w każdy poniedziałek zespół z Sosnowca dawał przedstawienia w Będzinie. Podawana przez K. Estreichera w "Drużynach teatralnych" (s. 10, 12) wiadomość, że F. w 1898-99 działał jako dyr. t. w Stanisławowie, Kołomyi i Czerniowcach, jest błędna. Sez. 1899/1900 rozpoczął w Sosnowcu 7 X 1899, a zakończył w lipcu 1900, sez. 1900/1901 trwał od 15 IX 1900 do maja 1901; latem 1901 zespół operetkowy występował w Sosnowcu, a zespół komedii pod kier. F. od 25 V do 15 IX dawał przedstawienia w warsz. t. ogr. Fantazja. W sez. 1901/02 zespół F. od 24 IX 1901 do początku czerwca 1902 występował w Sosnowcu, a następnie tamże w t. letnim (do 17 VIII 19021. Zespół operetkowy występował w tym okresie w Kielcach (marzec 1902) i Częstochowie (maj 1902), a komediowy w Częstochowie (czerwiec 1902). W sez. 1902/03 (od 17 IX 1902 do 23 VIII 1903) zespół sosnowiecki dawał przedstawienia także w Będzinie (od października 1902) i w Dąbrowie Górniczej (od stycznia 1903; dwa lub trzy razy w tygodniu). Ostatni sezon za dyr. F. trwał od 1 X 1903 do końca kwietnia 1904. Mimo licznych niepowodzeń (gł. finansowych) prowadził t. w Sosnowcu przez sześć kolejnych sezonów, po raz pierwszy w dziejach Zagłębia. Na niezłym poziomie miał zespół dramatu i operetki (operetkę zorganizował od sez. 1900/1901) i podejmował liczne próby spopularyzowania t. wśród społeczeństwa śląskiego: wprowadził abonamentową sprzedaż biletów dla zakładów pracy, tanie bilety na popołudniowe przedstawienia. Niektóre jego pomysły popularyzatorskie były ostro krytykowane przez prasę (np. występy atletów w antraktach). Cieszył się opinią uczciwego i kulturalnego dyrektora choć zarzucano mu błędy organizacyjne w prowadzeniu t., a zwłaszcza brak stanowczości i zaradności. Z Sosnowca przeniósł się do Lublina, gdzie w sez. 1904/05 prowadził t. od 1 X 1904, a latem 1905 (do końca sierpnia) T. Letni "Rusałka". W następnych latach był dyr. t. w Częstochowie (1905), Ciechocinku (w sez. letnich 1906, 1907, 1908), Płocku (koniec 1907), Włocławku (zima 1907/08), Łowiczu (1908), Kielcach (do stycznia 1910), Radomiu i Łomży (1909) i Łodzi (występy zespołu operetkowego pod dyr. F. od 22 I 1910 w T. Wielkim). Od ok. 1900 występował już bardzo rzadko (przeważnie tylko z okazji benefisów), a 12 V 1900 wystąpił z okazji jubileuszu dwudziestu pięciu lat pracy w teatrze.
Uważany był za dobrego komika i śpiewaka operetkowego. Ważniejsze role: Gapcio ("Podróż po Warszawie"), Klepacki ("Wicek i Wacek"), Wistowski ("Grube ryby"), Petryłło ("Miód kasztelański"), Bobczyński ("Rewizor"), Corner ("Baron cygański"), Gaspard ("Dzwony kornewilskie"), Major ("Nitouche").
Bibl: Filler: Melpomena; Got: Teatr Koźmiana; Koryzna I s. 148; Olszewski: Z kronik teatr, (il.); EMTA 1896 nr 24; Kur. warsz. 1906 nr 199, 244, 1907 nr 139, 1908 nr 147, 153, 1910 nr 21, 1914 nr 16; Scena i Sztuka 1908 nr 20 (il.); Teatr 1948 nr 6-8 (S. Dąbrowski); Tyg. ilustr. 1914nr 5 (il.); Fam. teatr. 1956 z. 4 (M. Rulikowski s. 532-533, 544-547, 557-559); Ziemia Kujawska 1968, odb. (S. Dąbrowski s. 64, 66); Afisze, IS PAN, MTWarszawa, WAPŁódź; Krzesiński: Raptularz.
Ikon.: Fot. pryw. - IS PAN.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
