Osoby

Ur. 25 czerwca 1925, Lwów – zm. 9 czerwca 2009, Warszawa

Scenograf, profesor Akademii Sztuk Pięknych.

Pochodził ze znakomitej inteligenckiej rodziny lwowskiej. Debiutował w konspiracyjnym teatrze Tadeusza Kantora, gdzie przygotował jedną z masek do Powrotu Odysa Wyspiańskiego (1944). Był żołnierzem Armii Krajowej i traumatyczną cezurą w jego młodzieńczej biografii stał się udział z bronią w ręku w Powstaniu Warszawskim w grupie operacyjnej Czerniaków batalionu „Kryska”. Studia plastyczne ukończył już po wojnie w Krakowie i Warszawie, jego profesorami i mistrzami byli Tadeusz Kantor, Andrzej Pronaszko i Jan Kosiński. Pracę zawodowego scenografa rozpoczął w latach socrealizmu (m.in. Bajka Michaiła Swietłowa w Teatrze Polskim w Szczecinie, nagrodzona na Festiwalu Sztuk Rosyjskich i Radzieckich, 1949). Był czynny w zawodzie ponad sześćdziesiąt lat, z czego największa ich część przypadła na lata PRL-u.

Sadowski szybko stał się scenografem wielu renomowanych teatrów w Polsce i współpracownikiem znakomitych reżyserów (Wanda Laskowska, Lidia Zamkow, Izabella Cywińska, Jerzy Zegalski, Tadeusz Minc, Marek Weiss-Grzesiński), zyskując szybko duże poważanie. Znalazło to odzwierciedlenie w wielu opracowaniach poświęconych polskiej plastyce scenicznej; niektóre z jego prac uznane zostały za ikony sztuki współczesnej scenografii (np. Samotność Macieja Słomczyńskiego w Teatrze Dramatycznym w Warszawie, 1956; Śmierć Tarełkina Aleksandra Suchowo-Kobylina w Teatrze im. Wojciecha Bogusławskiego w Kaliszu, 1972; Opera za trzy grosze Bertolta Brechta w Teatrze Nowym w Poznaniu, 1974; Joanna d’Arc na stosie Arthura Honeggera w Teatrze Wielkim im. Stanisława Moniuszki w Poznaniu, 1979; Borys Godunow Modesta Musorgskiego w Teatrze Wielkim w Warszawie, 1983).

Scenografia ma służyć
przedstawieniu myśli reżysera, 
aktorom,
także muzyce w spektaklach muzycznych Andrzej Sadowski

Przekonany, że „scenografia ma służyć przedstawieniu myśli reżysera, aktorom, także muzyce w spektaklach muzycznych”, Sadowski był w każdym calu profesjonalistą, cenił rzemiosło i uważał się za „zawodowca”. W pracy nad przedstawieniem okazywał się zwykle równorzędnym partnerem reżysera i zarazem współautorem świata kreowanego na scenie. Zrealizował łącznie ponad czterysta scenografii w teatrach dramatycznych i muzycznych, w Polsce i za granicą; ich długi rejestr obejmuje tytuły zarówno z repertuaru klasycznego, jak współczesnego. Projektując „kształt teatru”, Sadowski chętnie czerpał inspiracje ze zdobyczy współczesnej plastyki, konstruktywizmu, sztuki abstrakcji, taszyzmu, surrealizmu, ale równie chętnie sięgał do tradycji znacznie bardziej odległej, zwłaszcza do baroku. Swobodnie poruszał się w rozległym dziedzictwie sztuki i w zależności od poetyki tekstu literackiego, a przede wszystkim założeń inscenizacji, decydował się na takie, a nie inne rozwiązanie plastyczne. Cenił sobie plastyczny skrót, syntezę, toteż odrzucał wszelki zbędny balast, głównie elementów opisowych – co uderza zwłaszcza w jego projektach np. do sztuk historycznych; są to zazwyczaj fantastyczne kolaże elementów wziętych z epoki, z wyrazistym znaczeniowym „centrum”. Andrzej Sadowski był prawdziwym człowiekiem teatru także dlatego, że znał doskonale scenę od strony praktycznej, technicznej; dobrze wiedział, „co i jak się robi”, i  niejednokrotnie ratował reżysera od katastrofy, w najbardziej nawet niesprzyjających warunkach technicznych.

W roku 1981 Sadowski wszedł do grona profesorów warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, wkrótce potem zaczął kierować Katedrą Scenografii (1983-2000). Zdobył ogromny autorytet jako mistrz młodych scenografów (m.in. Marcina Jarnuszkiewicza) – nie tylko swoim artystycznym dorobkiem, lecz przede wszystkim talentem pedagoga. Pracę z młodymi traktował bardzo poważnie i stała się ona jego prawdziwą pasją. Cenił talent i wyobraźnię, lecz przede wszystkim wymagał od swoich studentów intelektualnej dyscypliny. Ten jego pragmatyzm, wynikający z racjonalizmu myślenia, poskramiał nieokiełznane studenckie pomysły, ale Sadowski nie zamykał uczniów we własnej estetyce; był otwarty na ich świat.

W roku 1991 Sadowski otrzymał nagrodę specjalną na międzynarodowym Praskim Quadriennale Scenografii. Uhonorowano jego scenografie do dwudziestu sześciu oper Wolfganga Amadeusza Mozarta, zrealizowanych z reżyserem Ryszardem Perytem w Warszawskiej Operze Kameralnej. Ten właśnie cykl, utrzymywany w repertuarze przez długie lata, stał się dziełem jego życia, znanym też poza granicami Polski. „Jego prace – wspominał Peryt – to perfekcja warsztatowa połączona z wielkim talentem, wyobraźnią, dobrym smakiem i, co wiem najlepiej, z wyczuciem metafizycznym, mimo iż od tego zwykł się dystansować”.

Barbara Osterloff

Bibliografia

• Andrzej Sadzio Sadowski. Scenograf, Warszawa 2013, 257 s., 370 il.