Osoby

TRAPSZO Marceli, pseud. Oszpart, Miloński (16 I 1858 lub 16 I, lub XII 1860 Warszawa - 7 III 1921 Warszawa), aktor, reżyser, dyr. teatru. Był synem -> Anastazego T. i Anny Eugenii Z Ćwiklińskich, bratem -> Stanisława T., -> Ireny T., -> Tekli T., mężem - Alek­sandry T., potem -> Zofii Staszkowskiej, ojcem aktor­ki Mieczysławy Ćwiklińskiej. Już w 1869 grał w zespo­le swego ojca w Kaliszu role dziecinne. Uczył się w Warszawie w szkole realnej. W czerwcu 1877 debiuto­wał w zespole ojca w warsz. t. ogr. Arkadia w roli Lo­kaja ("Oblężenie Paryża"). Z odwróconego nazwiska utworzył wtedy pseud. Oszpart, który wkrótce zmienił na Miloński. Jesienią 1878 występował w zespole B. Kremskiego i H. Wójcickiego w Płocku. W 1878 wró­cił w Kaliszu do zespołu ojca i pozostał w nim prawdo­podobnie do 1882. W tym czasie kilkakrotnie wymie­niany był na afiszach jako dyr. - w sierpniu i wrześniu 1880 w Ciechocinku, we wrześniu w Aleksandrowie, we wrześniu i październiku 1880 w Łowiczu, od 1 V do 18 IX 1881 w Lublinie, od 22 IX do 4 X 1881 w Puła­wach - ale zespołem kierował zapewne i wtedy Anastazy Trapszo. W lecie 1881 ożenił się z aktorką Alek­sandrą Ficzkowską. W kwietniu 1883 prawdopodob­nie on występował w t. krak. (na afiszu podano tylko nazwisko Trapszo bez imienia). W lecie tego roku pod pseud. Miloński grał w warsz. t. ogr. Eldorado. Od jesieni 1883 do lata 1890 był już pod nazwiskiem Trap­szo aktorem t. pozn.; latem 1886 z bratem Stanisławem T. kierował zespołem pozn. podczas występów w Ka­liszu, warsz. t. ogr. Alhambra i we Włocławku. W lecie 1887 występował w Płocku w zespole A. Trapszy oraz w warsz. t. ogr. Alhambra. 11 VII tego roku debiuto­wał w WTR w roli Wicka ("Wicek i Wacek"). W 1889 kierował z Cz. Janowskim zespołem t. pozn. w warsz. t. ogr. Wodewil; uczestniczył także w występach zespo­łu w tym samym t. w 1890. Od 1890 do stycznia 1894 był aktorem i reżyserem t. łódz.; w 1893 kierował z Cz. Janowskim występami tego zespołu w Piotrkowie. W 1894 występował zapewne we Lwowie, wiosną w Po­znaniu, w lipcu w operetkach w t. krak., w sez. 1894/95 w t. pozn., w lecie 1895 w zespole J. Myszkowskiego w t. letnim w Parku Krakowskim. W 1895 objął sta­nowisko reżysera w Łodzi i zajmował je do 1898; w sez. letnich z zespołem łódz. wyjeżdżał do Warszawy. Od 1898 do stycznia 1900 należał do zespołu Adolfiny Zimajer, z którym m.in. wyjeżdżał do Rosji. W 1900 kilkakrotnie występował gościnnie w Lublinie. W 1900-1905 pracował jako aktor, a od 17 VIII 1900 także ja­ko reżyser w warsz. T. Ludowym. 16 III 1902 obcho­dził tu jubileusz dwudziestopięciolecia pracy grając ro­lę Janka ("Chata za wsią" J.K. Galasiewicza i Z. Mellerowej). W styczniu 1906 występował w Warszawie z ak­torami byłego T. Ludowego. W lutym tego roku wyje­chał na występy do Łodzi, a od marca należał do zes­połu Nowego T. Polskiego w Warszawie pod kier. F. Kwaśniewskiego. W lecie 1906 występował kilka­krotnie w warsz. T. Nowym, jesienią tego roku należał do zespołu Cz. Janowskiego w Łodzi. Od 9 I 1907 zo­stał zaangażowany do zespołu farsy WTR i pozostał tu jako aktor i reżyser do likwidacji WTR w 1915. Po śmierci pierwszej żony ożenił się 19 III 1910 w Wilnie z aktorką Zofią z Żabskich l°v. Staszkowską. W 1915 wszedł do zarządu zrzeszenia artystów T. Letniego i występował tu do 1920. W 1920 grał też w t. Baga­tela, a w 1921 w T. Praskim. 7 II 1920 ożenił się po raz trzeci z Wandą Podlecką.
Był cenionym aktorem charakterystycznym, choć osiągnięcie sukcesów utrudniały mu niski wzrost i słaby głos. Recenzent "Echa Muzycznego, Teatralnego i Ar­tystycznego" sądził, że "gra jego wyrazista, czasem szorstka, trochę refleksyjna uwidacznia trafne ujęcie postaci i umiejętne jej uwypuklenie", komedia charak­terów "bardziej leży w usposobieniu M. Trapszy, ale i w sytuacyjnej farsie francuskiej nie brak mu żywości". Ł. Kościelecki chwalił u niego "rozwinięty dar spostrze­gawczy, którym szczęśliwie ożywia swoje kreacje" ("Album teatralne"). Grał ok. dwustu ról charakterystycz­nych, gl. w komediach i farsach. Ważniejsze: Harpagon ("Skąpiec"), Benet ("Pan Benet"), Papkin ("Zemsta"), Łatka ("Dożywocie"), Geldhab ("Pan Geldhab"), Kapelan ("Damy i huzary"), Damazy ("Pan Damazy"), Nieśmiałowski ("Klub kawalerów"), Józef ("Teść"), Patapon ("Florette i Patapon"), Ksiądz Jocasse ("Papa"), Fiszur ("Liliom"), Striese ("Porwa­nie Sabinek"). Występował w filmach, m.in. "Rozporek i spółka". Był również sprawnym i fachowym reżyserem. Napisał krotochwilę "Podróż pantofla" oraz (z W. Simo­nem) "Piszę komedię".
Bibl.: Album teatr. II s. 82; Czempiński: Teatry w Warszawie s. 162-163 (il.); Grzymała-Siedlecki: Świat aktorski; Koryzna I s. 155, 163, 168, II s. 16, 18, 33; Okręt s. 392; Solski: Wspom­nienia (il.); EMTA 1887 nr 198, 1897 nr 48 (U.), 1902 nr 11; Kur. codz. 1887 nr 190; Kur. warsz. 1902 nr 73, 76, 1921 nr 66; Teatr 1953 nr 1 (M. Ćwiklińska; tu il.); Tyg. ilustr. 1921 nr 15 (il.); Afisze,IS PAN, WAPLublin; Straus: Repertuar 1914-15, 1915-16.
Ikon.: Fot. pryw. i w rolach - IS PAN, MTWarszawa, SPATiF.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973