Natalia Siennicka
SIENNICKA Natalia, 1° v. Czyszkowska, 2° v. Landmanowa (1866 Kielce lub Radom - 5 X 1926 Warszawa), aktorka, dyr. teatru. Podawana niekiedy inna data urodzenia (2 XII 1877) jest mylna. Była córką -> Michaliny S. (adoptowaną przez jej męża -> Teofila S.), żoną najpierw -> Juliana Czyszkowskiego, potem -> Alfreda Lipczyńskiego. Już w sez. 1873/74 grała w t. krak. role dziecinne. Uczyła się na pensji w Warszawie i w gimn. w Kielcach, gdzie pracowała też jako retuszerka u fotografa. W 1880 występowała w Kielcach w zespole działowym pod kier. T. Siennickiego i F. Idziakowskiego. W kwietniu 1886 grała także w Kielcach w zespole J. Teksla. Latem występowała z tym zespołem w warsz. t. ogr. Belle Vue, a od listopada w Lublinie. W sez. 1886/87 grała też w Kielcach w zespole A. Zawadzkiego i M. Winklera. 25X1 1886 wyszła w Lublinie za śpiewaka i aktora Juliana Czyszkowskiego (Czyżkowskiego) i przez pewien czas występowała pod nazwiskiem męża. 31 VII 1889 debiutowała w WTR w komedii "Nowa Francillon"; mimo pochlebnych ocen nie została jednak zaangażowana. Latem 1890 grała w warsz. t. ogr. Belle Vue. 20 IX 1890 wystąpiła po raz pierwszy w t. krak. w roli Wandy ("Mąż z grzeczności") i pracowała tu przez trzy sez. wracając do nazwiska Siennicka, którego odtąd stale używała. W sez. 1893/94 była aktorką t. lwów.; w maju i kwietniu 1894 występowała gościnrie w WTR, m.in. jako Zofia Płonicka ("Flirt") i Alma ("Honor"). Od września 1895 była aktorką krak. T. Miejskiego, często jednak wyjeżdżała na gościnne występy. W sez. 1897/98 i 1898/99 grała przez dłuższy czas we Lwowie, dwukrotnie występowała w Poznaniu: od stycznia do kwietnia 1897 i w październiku 1899. Od 18 II do 14 III 1899 występowała gościnnie w T. Miejskim w Krakowie, a od 8 do 20 V tego roku w WTR; następnie do czerwca 1900 grała znowu w T. Miejskim w Krakowie. W sez. 1900/01 była aktorką lwów. T. Miejskiego. W lutym 1902 występowała gościnnie w WTR i tym razem - od marca - została zaangażowana do zespołu dramatu. Opuściła go jednak 21 II 1903. W latach następnych występowała zapewne na prowincji. 14 IX 1905 wróciła do WTR i pracowała tu do 1911, z przerwą w sez. 1906/07 (grała wtedy w T. Małym w Filharmonii). Wyjeżdżała i wtedy na gościnne występy, m.in. do Sosnowca (listopad 1907) i T. Wielkiego w Łodzi (styczeń 1908). 27 XI 1909 w Warszawie wyszła powtórnie za mąż, za aktora Alfreda Landmana (pseud. sceniczny Lipczyński). W 1911 kierowała własnym zespołem; latem występowała z nim w Warszawie w Dolinie Szwajcarskiej, od października w większych miastach Królestwa, m.in. w Radomiu, Tomaszowie, Kielcach, Częstochowie, Piotrkowie, Włocławku, Zawierciu, Dąbrowie Górniczej, Kutnie i Łowiczu. Grano "Walkę kobiet" i "Oficera gwardii" (którego S. sama reżyserowała). W późniejszych latach jej występy miały charakter dorywczy, przeważnie gościnny. Prawdopodobnie w 1912, a może nieco później, występowała w T. Polskim w Kijowie, w sez. 1915/16 w WTR, w sez. 1918/19 w warsz. T. Polskim, w lipcu 1919 w Łodzi, a na sez. 1920/21 zaangażowała się do t. łódz.; w początku 1922 występowała w warsz. T. Maska, a w sez. 1925/26 w warsz. T. Małym; tu grała swoją ostatnią rolę Germaine Belanger ("Mój ojciec miał słuszność").
Nieposkromiony temperament uczynił z niej jedną z najruchliwszych aktorek pol., nigdzie nie mogącą zagrzać miejsca. Przyczynił się jednak i do jej powodzenia obok niezaprzeczalnego talentu i fascynującej urody. "Brunetka o smukłej, zgrabnej figurce, prześlicznej buzi, zmysłowym wyrazie gorejących oczu", miała, jak twierdzi J. Leszczyński, nos rzeźbiony "jakby przez samego Celliniego" i karnację "o kolorze kości słoniowej". Na jej grze ciążył brak systematycznej pracy, przy nienajlepszej dykcji i niedostatkach głosu. Mimo to była zaliczana do najciekawszych aktorek swego pokolenia. "Królowała w komedii, gdzie jej wdzięk, wytworne maniery, dowcip i humor w rolach różnych lwic i kokietek święciły pierwszorzędne tryumfy" - stwierdza Leszczyński. Podobnie ujmuje sprawę A. Grzymała-Siedlecki, zastrzegając, się, że S. "potrafiła rozegrać się tylko w tych rolach, które ją przemożnie ku sobie pociągały". Zdaniem Grzymały były to istotnie role kobiet zdobywczych, ale nie tylko w komedii, gdyż świetnie grywała również romantyczne awanturnice o burzliwej przeszłości i demoniczne bohaterki dramatów modernistycznych; we wszystkich porywała jej "uroda, talent, temperament, sprawna technika, z którą niejako na świat przyszła, i nieuchwytny, ale silnie działający czar, który promieniował z jej gry". Słynna była jej Idalia ("Fantazy"), doskonałe role tyt. w "Flipocie", "Heddzie Gabler", "Candidzie", nadto: Amelia Tichard ("Oj, mężczyźni, mężczyźni"), Olga ("Dla szczęścia"), Ewa ("Śnieg"), Księżniczka ("Sen srebrny Salomei"), Lulu ("Skiz"), Księżniczka Eboli ("Don Carlos"), Hrabina d'Autreval ("Walka kobiet"), Ada ("Koniec Sodomy"), Leontyna ("Mężowie Leontyny"), Lulu ("Demon ziemi"), Lady Bracknell ("Brat marnotrawny").
Bibl.: Adwentowicz; Bogusławski: Siły i środki; Cudnowski; Grzymała-Siedlecki: Świat aktorski (il.); Leszczyński s. 81-83; Lorentowicz: T. Polski; Owerłło; Pajączkowski: Teatr lwow. (il.); 75 lat T. Pol. w Poznaniu s. 340, 342; Solski: Wspomnienia (il.); Zapolska: I Sfinks przemówi s. 38, 56, 77-78, 129, 172, 194, 215; EMTA 1889 nr 305, 1890 nr 363, 365; Kur.warsz. 1907 nr 335, 1911 nr 286, 1926 nr 275; Życie Teatru 1926 nr 35; Afisze, Bibl. Jagiell.
Ikon.: L. Wyczółkowski: Trzy portrety, pastele (1899, 1903, 1904) - MNKraków; L.Wyczółkowski: Portret, pastel, repr. Świat 1907 nr 38; S. Fabijański: Portret (tbl. Grupa artystek teatru krakowskiego), rys., 1893 - MTWarszawa; L. Wyczółkowski: Portret, fluoroforta, 1904 - MNKraków; Fot. pryw. i w rolach - Bibl. Jagiell. (Zakład Grafiki), IS PAN, MTWarszawa.
Źródło: słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
