Osoby

OSTERWINA Wanda, z Malinowskich (1887 Wilno - 22 I 1929 Warszawa), aktorka. Była córką Wincentego Wilhelma Malinowskiego i Władysławy z Juszkiewiczów, żoną -> Juliusza Osterwy, matką aktorki Elżbiety O. Ukończyła pensję klasztorną w Malines w Belgii oraz wyższe kursy żeńskie Pankiewiczówny w Warszawie. W 1908 wystąpiła na przedstawieniu amatorskim w Nałęczowie wykonując fragm. "Śmierci Ofelii" i zachęcona pochwałami widzów (m.in. S. Że­romskiego) zdecydowała się wstąpić na scenę. Do za­wodu aktorskiego przygotowywała się pod kier. R. Żelazowskiego i K. Kamińskiego. W sez. 1908/09 występowała pod nazwiskiem panieńskim w T. Polskim w Łodzi, w sez. 1909/10 w T. im. Słowackiego w Kra­kowie, w sez. 1910/11 w T. Polskim w Wilnie. 14 III 1912 wyszła za aktora Juliusza Osterwę i odtąd stale używała nazwiska Osterwina. 8 VIII 1913 debiutowała z dużym powodzeniem w WTR w roli tyt. w panto­mimie "Sumurun", ale nie została zaangażowana. W 1915 wraz z mężem ewakuowana do Samary, w 1916 wy­stępowała w T. Polskim w Moskwie pod kier. A. Szyfmana, w 1916-18 w T. Polskim w Kijowie, a wiosną 1918 tamże w Nowym T. Polskim. Po powrocie do kraju została w 1918 zaangażowana do T. Polskiego w Warszawie, a od jesieni 1919 do końca życia była związana z zespołem Reduty najpierw w Warszawie, a od 1925 w Wilnie. Niekiedy występowała gościnnie w innych t. warsz., m.in. w T. Rozmaitości (1923), a także w Łodzi (1920), Wilnie (1922), Krakowie (1923). Słabe zdrowie nigdy nie pozwalało jej na częste i re­gularne występy, a w ostatnim okresie powodowało długie przerwy w jej działalności. Była, jak pisała H. Małkowska, "wysoka, niesłychanie zgrabna, o prześlicznych nogach i rękach, tak fili­granowych, że zdawały się jakimś kruchym dziełem sztuki. Oczy miała jak szafirowe bratki, wielkie, przezroczyste i trochę jakby zdziwione. Usta kapryśne, a w uśmiechu jakąś domieszkę goryczy. Aktorka sub­telna i inteligentna, tylko głos, nieco chropawy, o nie­dużej skali, nie harmonizował z postacią". "Najlepiej czuła się na scenie kameralnej, gdzie nie trzeba nadu­żywać głosu, gestu" - pisano o niej w nekrologu za­mieszczonym w "Scenie Polskiej". W. Piotrowicz wspominał, że "jej bezpośredniość, prostota, wycza­rowywanie najgłębszych nastrojów, odczuć, wrażeń siłą bogatej indywidualności odnosiły zawsze zwy­cięstwo nad tym wszystkim, co nazywamy rzemiosłem czy techniką sceniczną". Grała m.in. Dziewicę ("Dziady"), Kornelię ("Irydion"), Anielę ("Śluby panieńskie"), Feniksanę ("Książę Niezłomny"), Agnieszkę ("Sułkowski"), Gwendolenę ("Brat marnotrawny"), Irenę ("Ponad śnieg"), Nelly ("Papierowy kochanek"), Renę ("Lekkoduch"), Karczmarkę ("Diabeł i karczmarka"). Występowała też w kilku filmach pol. m.in. w "Blanc et noir" i "Strzale". Dystyngowana i delikatna była wg W. Piotrowicza "dobrym duchem Reduty". J. Szczublewski pisał o jej "subtelnie dobroczynnym wpływie na zespół".
Bibl.: Listy Osterwy; Lorentowicz: T. Polski; Małkowska: Wspomnienia; Orlicz; W. Piotrowicz: W nawiasie literackim. Wilno 1930, s. 250-253; Simon: Spis przedstawień Reduty; Szczublewski: Reduta (il.); Szczublewski: Żywot Osterwy (il.); Scena pol. 1929 nr 3; Tyg. ilustr. 1929 nr 5; Akt zgonu nr 33/ 1929 z parafii Św. Aleksandra, USC Warszawa-Śródmieście.
Ikon.: T. Pruszkowski: Portret, olej, 1921-MTWarszawa; K. Dąbrowska: Portret, miniatura, 1925 i O. jako Pasterka (Dziady), miniatura, 1930 i O. jako Feniksana (Książę Nie­złomny), miniatura, 1932 - MTWarszawa; NN: O. w kostiu­mie Rewolucji (wg projektu F. Ruszczyca, ok. 1908), płasko­rzeźba, brąz, po 1929, nagrobek na Cmentarzu Powązkow­skim, Warszawa; K. Dąbrowska: Portret, rys., 1924 i O. na łożu śmierci, rys., 1929 i Portret, rys., 1930 - MTWarszawa; Fot. pryw. i w rolach - IS PAN, MTWarszawa.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973