Adam Ludwig
LUDWIG Adam (1875 Tarnopol - 31 VII 1952 Gdańsk), śpiewak, reżyser. Był mężem -> Wandy Hendrich, ojcem aktorki Barbary Ludwiżanki. Ukończył wydział prawa uniw. we Lwowie. Już jako dziesięcioletni chłopiec uczył się gry na skrzypcach. W 1896 śpiewał po raz pierwszy na koncercie. W 1898 wyjechał do Drezna gdzie uczył się śpiewu w szkole A. i A. Souvestre'ów. W 1900 wystąpił na koncercie w Warszawie, 22 V 1900 debiutował w t. lwow. w partiach Tonia ("Pajace") oraz Alfia ("Rycerskość wieśniacza") i został zaangażowany. Na skutek nieporozumień z dyr. T. Pawlikowskim ustąpił wiosną 1902 z zespołu t. lwow. i wyjechał do Pragi, gdzie kontynuował naukę gry na skrzypcach oraz śpiewu (pod kier. J. Foerstera). W lecie 1903 brał udział w zorganizowanym przez L. Hellera sez. operowym w Krakowie. W tym czasie napisał broszurę "W obronie bytu polskiej opery" (Lwów 1903) w której podkreślał brak stałych podstaw dla rozwoju opery w Polsce. Zrezygnował wówczas z kariery scen. i w 1903 objął dyrekcję powiatowej kasy chorych w Stanisławowie. Stworzył tam jeden z pierwszych w Polsce chórów robotniczych. Jako członek Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej zorganizował kilka strajków: robotników budowlanych, stolarzy, garbarzy. Miał osiem procesów politycznych. W 1906 wrócił na scenę i do 1909 występował w T. Miejskim we Lwowie biorąc też udział w wyjazdach zespołu do Krakowa. W t. lwow. zajął wkrótce poważne stanowisko. Tutaj również rozpoczął pracę pedagogiczną w lwow. liceum muzycznym. W sez. 1909/10 był solistą i reżyserem opery w T. Polskim w Poznaniu i wystawił po raz pierwszy w tym mieście "Straszny dwór". W 1910 śpiewał gościnnie w WTR: 17 IV partię Tonia ("Pajace"), 5 V - Chorążego ("Hrabina"). W lecie 1913 śpiewał podczas występów opery lwow. w Krakowie. W 1913 objął po A. Bandrowskim klasę wokalną w konserwatorium krak. i zamieszkał w Krakowie. Był jednym z współtwórców Krak. Tow. Operowego, reżyserował kilka zorganizowanych przez nie przedstawień, m.in. "Halkę" oraz "Verbum nobile" i występował jako śpiewak (1915, 1918, 1919). Podczas I wojny świat. występował pięciokrotnie w Mozarteum w Salzburgu. W 1918 stworzył w Krakowie chór "Lutnia Robotnicza" i był jego dyrygentem. W 1919 i 1920 reżyserował opery w T. Powszechnym w Krakowie. Często śpiewał na koncertach, m.in. w Białej, Cieszynie, Gdańsku. 29 VIII 1920 wystąpił w partii Janusza ("Halka") w T. Wielkim w Poznaniu i został tam zaangażowany. W 1922 przeniósł się do Wilna, gdzie był śpiewakiem i reżyserem opery w t. Lutnia. Śpiewał partie barytonowe, m.in. takie jak: Stanisław ("Verbum nobile"), Maciej ("Straszny dwór"), Walenty ("Faust"), Amonatro ("Aida"), Figaro ("Cyrulik sewilski"), Escamillo ("Carmen"), Marceli ("Cyganeria"). Reżyserował szereg oper m.in. "Cyrulika sewilskiego", "Niziny", "Sprzedaną narzeczoną", "Walkirię", "Lakme", "Trubadura", "Holendra tułacza". W Wilnie działał też jako pedagog, organizator życia muz. i krytyk. W 1926-29 współpracował z Redutą (m.in. organizował zespół operowy, z którym w 1926 wystawił "Cyrulika sewilskiego"), później z T. Miejskimi w Wilnie, gdzie nawet występował dorywczo jako aktor. Podczas okupacji zorganizował w Wilnie konspiracyjne przedstawienie "Halki". W 1945 osiedlił się w Gdańsku i uczył w Państw. Średniej Szkole Muzycznej. Do jego uczniów z różnych okresów należeli m.in. W. Hendrich, J. Lachowska, M. Prawdzie, F. Platówna, M. Fołtyn. Był autorem wielu utworów poetyckich, m.in. kantaty o martyrologii narodu żydowskiego "Ponary". Pierwszą jego żoną była Stanisława Dobrzańska - córka aktora Stanisława Dobrzańskiego, drugą śpiewaczka Wanda Hendrich.
Bibl.: Pajączkowski: Teatr lwow.; J. Reiss: Jak Kraków walczył o operę, Kraków 1934 s. 24; Muzyka 1952 nr 11, 12; Teatr 1953 nr 2; Afisze, IS PAN.
Ikon.: S. Sonnewendt: Portret, karyk., rys. 1909, repr. MT Warszawa; Fot. pryw. i w rolach - MTWarszawa.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
