Osoby

SEMBRICH Marcella, właśc. Prakseda Marcelina Ko­chańska, zamężna Stengel (15 lutego 1858 Wiśniowczyk k. Tarnopola – 11 stycznia 1935 Nowy Jork),

śpiewaczka.

Była córką prowincjonalnego nauczyciela muzyki Kazimierza Kochańskiego i jego żony z domu Sembrich, po której przyjęła później nazwisko. Od dziecka ojciec uczył ją gry na fortepianie i na skrzypcach. W 1870 wstąpiła do konserwatorium we Lwowie; w klasie fortepianu uczył ją Wilhelm Stengel (poślu­biła go w 1883 w Dreźnie). Z dyplomem konserwa­torium jako pianistka i skrzypaczka wyjechała na dalsze studia pianistyczne do Wiednia. Tu za namową Ferenca Liszta zaczęła w 1875 naukę śpiewu u Viktora Rokitansky’ego, a w 1876 u Giovanniego Baptisty Lampertiego – syna w Me­diolanie.

3 czerwca 1877 debiutowała w zespole opery włoskiej w Atenach w partii Elwiry (Purytanie) i odniosła znaczny sukces. Po powrocie do Wiednia opracowała z Richardem Lewy’m niemiecki repertuar operowy, potem brała lekcje śpiewu u Francesca Lampertiegfo – ojca. W październiku 1878 została zaangażowana na dwa sezony do Hofoper w Dreźnie. 8 grudnia 1879 wystąpiła po raz pierwszy przed publicznością warszawską na koncercie, w sali Resursy Obywatelskiej, a w kilka dni później w Warszawskich Teatrach Rządowych: 17 grudnia w partii Łucji (Łucja z Lammermooru) a 19 grudnia w partii Izabeli (Robert Diabeł). Z Warszawy wróciła do Drezna, ale już w lutym 1880 występowała w Wiedniu, w kwietniu i maju ponownie koncertowała w Warszawie, następnie śpiewała w operze Covent Garden w Londynie.

Po sukcesach londyńskich w 1880 jeszcze raz przybyła do Warszawy, gdzie podpisała z dyrekcją WTR umowę na dziesięć występów (w tym trzy koncerty). Od 4 listopada do 4 grudnia 1880 występowała na scenie warszawskiej w partiach Łucji (Łucja z Lammer­mooru), Aminy (Lunatyczka), Rozyny (Cyrulik se­wilski), Gildy (Rigoletto), Małgorzaty (Hugonoci) i Violetty (Traviata). Na sezon zimowy 1880/81 wy­jechała do Petersburga, gdzie śpiewała w zespole opery włoskiej. W Petersburgu występowała także w sezonie 1881/82, w początku 1882 w Moskwie, w kwie­tniu w Dreźnie, a w sezonie letnim w Londynie. W tymże roku wyjechała na występy do Madrytu, w sezonie 1882/83 ponownie śpiewała w Petersburgu, a w czerwcu 1883 na koncercie w Albert Hall w Londynie.

Po otwarciu Metropolitan Opera House w Nowym Jorku, debiu­towała tu 24 października 1883 w partii Łucji (Łucja z Lammer­mooru) i występowała przez sezon 1883/84. Od 1884 śpiewała na wszystkich niemal scenach operowych Europy, m.in. w Paryżu (1884), Madrycie (sezon 1884/85), Lizbonie (1885), Berlinie (1886), Hamburgu, Wrocła­wiu (1887), Wiedniu, Petersburgu, znowu w Madrycie (1890), Oslo (1893), Monte Carlo (sezonie 1893/94). Występowała też w Teatrze Wielkim w Warszawie (marzec 1886), oraz we Lwowie (od 9 kwietnia 1886); koncertowała w Krakowie (kwiecień 1886, luty 1898), Wilnie, Lwo­wie (1898), często dochody ze swych koncertów prze­znaczając na cele dobroczynne. W 1898 ponownie zaangażowana do Metropolitan Opera, pozostała tu do 1909, od 1901 do 1909 występując również z ze­społem tej opery m.in. w Chicago, Brooklynie, Fi­ladelfii, Bostonie, Pittsburgu, Waszyngtonie, San Fran­cisco.

6 lutego 1909 obchodziła jubileusz dwudziestopięciolecia pracy artystycznej. W maju 1909 przyjechała po raz ostatni na występy do Warszawy i śpiewała na scenie Teatru Wielkiego Violettę (Traviata) i Rozynę (Cyrulik sewilski). Później koncertowała jeszcze w Euro­pie (m.in. Wiedeń, Berlin, Petersburg) i Stanach Zjednoczonych (m.in. Chicago, Filadelfia). Następnie wycofała się z czynnego życia artystycznego i zamieszkała w Szwajcarii. Później była profesorem śpiewu w Juilliard School of Music w Nowym Jorku, a od 1924 w Curtis Institute of Music w Filadelfii. W 1933 wybudowała w Bolton Landing własne studio operowe, które po jej śmierci zamieniono na muzeum jej pamięci.

Była jedną z najsłynniejszych polskich śpiewaczek.

Dzięki swemu pięknemu, doskonale wyszkolonemu soprano­wi, znakomitej technice i wszechstronnemu repertu­arowi odnosiła triumfy na scenach europejskich i amerykań­skich. Wybitna przedstawicielka bel canta, najgro­źniejsza rywalka Adeliny Patti, łączyła wirtuozostwo techniczne z głębią ekspresji. Głos Sembrich według Józefa Reissa „był fenomenem; był to głos koloraturowy, sięgający od jednokreślnego c do trzykreślnego f, a więc obejmujący dwie i pół oktawy”.

Jej olbrzymi repertuar w siedmiu językach obejmował przede wszystkim dzieła starowłoskie oraz opery Mozarta, Meyerbeera, Verdiego, Wagnera i Pucciniego. Słynęła szczególnie jako świetna interpretatorka Mozarta. Prócz wymie­nionych, do najsłynniejszych partii Sembrich należały: tytułowa w Lakme, Normie, Dinorah, Mimi (Cyganeria), Julia (Romeo i Julia), Nedda (Pajace), Ewa (Śpiewacy norymberscy), Zerlina (Don Juan), Zuzanna (Wesele Figara), Norina (Don Pasquale), Królowa Nocy (Zaczarowany flet).

Działała głównie za granicą, zawsze jednak podkreślała swą polskość, a w programie każdego jej koncertu był utwór polskiego kompozytora. W 1930 ogłosiła wspomnienie pt. Początki mej pracy artystycznej („Muzyka” 1930 nr 3).

Marcella Sembrich-Kochańska, Gdyby rannym słonkiem
– aria z II aktu Halki Stanisława Moniuszki, nagranie z 1907 (Victor).
Źródło: Library of Congress

Bibliografia

EdS (tu bibl.); Eisenberg: Biogr. Lex.; D. Ewen: Encyclopedia of the opera, New York 1955; G. Grove: Dictionary of Music and Musicians, London 1954; I. Kolodin: The Metropolitan Opera, New York 1967 (il.); Le grandi voci, Roma 1964 (tu nagrania); PSB XIII (J. Grubowski; tu bibl.); Reiss: Śpiewacy i śpiewaczki s. 11-14 (il.); H. Riemann: Musik Lexikon, Mainz 1961; SMP (tu bibl.); W.H. Seltsam: Metro­politan Opera Annals, New York 1949; Wielka Encyklopedia Powszechna Ilustr., Warszawa 1904.

Ikonografia

W. Walkiewicz: Portret, rys., repr. Scena pol. 1929 z. 6; NN: Portret, lit., repr. fot. IS PAN; Fot. pryw. i w ro­lach - IS PAN, MTWarszawa, SPATiF, zb. Z. Scipio Kraków. Nagrania: Arie (Don Pasquale, Lucia z Lammermooru, Nor­ma, Semiramida, Hamlet, Wesoła wdówka) - Red. Muz. PR; Aria (Rigoletto) - MTWarszawa.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1765–1965, PWN, Warszawa 1973. Zachowano konwencję bibliograficzną i skróty używane w źródłowej publikacji.

Uzupełnienia bibliograficzne

• Małgorzata Komorowska, Juliusz Multarzyński, Marcella Sembrich-Kochańska. Artystka świata, Warszawa 2016.