Helena Bogorska
BOGORSKA Helena, z Maciejewiczów, 1° v. Butwiłłowicz, 2° v. Gersterner (działała od 1894 - zm. 10 VI 1920 Grodzisk Mazowiecki), aktorka, śpiewaczka. Śpiewu uczyła się u T. Mikulskiego i M. Zakrzewskiego. Debiutowała w grudniu 1894 w WTR w roli Tereni ("Konik polny i mrówka"). Została zaangażowana do WTR i występowała w farsach i operetkach w T. Małym i w T. Nowym. Od 1901 do 1915 występowała w T. Nowości, gdzie wysunęła się wkrótce na czoło zespołu operetkowego i przez wiele lat zajmowała stanowisko drugiej primadonny, najpierw przy W. Kaweckiej, potem przy L. Messal. Miała miły, dobrze wyszkolony głos sopranowy, urodę, wdzięk, elegancję i temperament sceniczny. Popisowymi jej rolami były: Helena ("Piękna Helena") i Lizystrata ("Lizystrata"); z innych ról wymienić należy m.in. Gilettę ("Pierścień rodzinny"), Małgorzatę ("Bal w operze"), Lolę Winter ("Słodka dziewczyna"), Opinię ("Orfeusz w piekle"), role tyt. w "Boccacciu", "Pericholi", "Nitouche". Występowała z powodzeniem również w farsach i komediach (w T. Nowości i w T. Letnim). Grała tam - jak pisał P. Owerłło - role "kokietek salonowych, młodych żonek" (m.in. Malarkę - "Miejsca kobietom", Palmi - "Jeszcze raz", Lange - "Córka pani Angot"). Występowała też gościnnie poza Warszawą: w kwietniu 1904 we Lwowie, w październiku 1907 w Lublinie, a w 1908 kolejno w Zawierciu, Dąbrowie Górniczej, Sosnowcu, Radomsku i Włocławku. W 1915 opuściła T. Nowości i występowała odtąd w innych t. warsz.: w grudniu 1915 i w styczniu 1916 w t. Akwarium, w lutym i w marcu 1916 w T. Małym w Filharmonii (w marcu również w T. Nowoczesnym), a w lecie tego roku w kabarecie Chochoł w ogródku Bagatela. Wychodziła za mąż dwukrotnie: najpierw za inżyniera Butwiłłowicza, a w listopadzie 1911 za Władysława Gersternera. Prześladowana chorobliwym lękiem przed nędzą popełniła samobójstwo w lecznicy.
Bibl.: Album teatr. II s. 68 (il.), 69, 94; Filler: Operetka (il.); Owerłło; Pajączkowski: Teatr lwow.; Sempoliński: Wielcy artyści (il.); EMTA 1894 nr 585, 1899 nr 49, 1904 nr 13/14; Kur. warsz. 1901 nr 27, 57, 1906 nr 43, 1907 nr 198; Ilustr. Prz. teatr. 1920 nr 25; Straus: Repertuar 1914-15, 1915-16.
Ikon.: Fot. pryw. i w rolach - MTWarszawa, SPATiF, IS PAN. Nagrania: Piosenka z operetki (Syn spółki) - MTWarszawa.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
