Osoby

ŻÓŁKOWSKA Maria Ludwika, z domu Ebel (1790 Szczecin lub Szczytno - 6 IV 1853 Warszawa), aktor­ka. Była drugą żoną - Fortunata Alojzego Ż., matką -> Alojzego Gonzagi Jazona Ż. i -> Lucjana Ż. Pocho­dziła z rodziny niemieckiej. Przybyła z matką do War­szawy, debiutowała pod nazwiskiem panieńskim 18 X 1808 w T. Narodowym w roli Luizy ("Woziwoda paryski") i została zaangażowana. 9 II 1814 wyszła za aktora Alojzego Fortunata Ż. i odtąd używała nazwiska męża. Pozostawała stale w zespole warsz. biorąc też udział w jego wyjazdach, m.in. do Gdańska (1811). W 1840 wraz z synem Alojzym była na kuracji w Sopocie. Ostatni raz wystąpiła 4X 1845 w roli Mleczarki ("Ta­jemnice Paryża").
W początkowym okresie zarzucano jej wadliwą wy­mowę, ale jak pisał J.T.S. Jasiński "pięknej obliczem i postacią, szlachetnej ruchem i godnością przebaczo­no". Grywała w tym czasie niekiedy role tragiczne, m.in. rolę tyt. w "Inez de Castro", Gertrudę ("Hamlet"), Hermancję ("Otello", przeróbka J. Ducisa), ale "rodzaj głosu nie zawsze posłuszny jej rozkazowi zdradzał sztukę zbliżając wydanie do przesady" (Jasiński). Naj­większe sukcesy odnosiła w rolach charakterystycz­nych, jak np. Aniela ("Damy i huzary"), Panna Bobine ("Przyjaciele"), Plotkiewiczowa ("Szkoła obmowy"), Hrabi­na ("Pieniacze"), Pani Barbara ("Krewni"). W późniejszych latach występowała tylko w tym emploi.
Bibl.: Almanach Żółkowskiego; Recenzje Iksów; Szwankowski: Teatr Bogusławskiego; Wójcicki: Powązki III (tu mylnie imię Karolina); Kłosy 1885 nr 1018 (il.); Kur. warsz. 1853 nr 91; Pam. Sceny warsz. 1838 s. 124, 125; Chomiński; Ja­siński.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973