Stanisław Szpiganowicz
SZPIGANOWICZ Stanisław (8 V 1907 Sosnowiec - 27 XII 1973 Londyn), aktor, reżyser. Był synem lekarza z Sosnowca, mężem Emilii z Konopińskich, urzędniczki administracji teatralnej. Studiował w Państw. Szkole Dram. w Warszawie przekształconej potem w PIST, który ukończył w 1933. Następnie został zaangażowany do T. Miejskich we Lwowie, gdzie pozostał do 1937. W sez. 1937/38 występował i reżyserował w T. Miejskim w Sosnowcu, potem w T. im. Wyspiańskiego w Katowicach, w sez. 1938/39 w warsz. T. Letnim, a dorywczo także na innych scenach TKKT. W tym czasie podjął też studia na Wydz. Sztuki Reżyserskiej PIST-u. Zyskał uznanie jako recytator współczesnej poezji, m.in. K.I. Gałczyńskiego. Podczas II wojny świat. nie występował. W 1945 należał do zespołu T. im. Bogusławskiego w Lingen. Potem grał w T. Dramatycznym 2 Korpusu we Włoszech, a od jesieni 1946 w Anglii. Po jego rozwiązaniu w 1948 Sz. zamieszkał w Londynie. Utrzymywał się z pracy w kolejce podziemnej, a jednocześnie grał i reżyserował w tamtejszych zespołach pol., m.in. w t. Sztafeta i T. Polskim ZASP. Uzdolniony muzycznie komponował też muzykę do niektórych przedstawień. W 1965 był kier. Studium Teatr. ZASP w Londynie. Potem współpracował z Warsztatem Teatr. Młodych. Pod koniec życia choroba uniemożliwiła mu aktywniejszą działalność, ograniczył się wiec do udziału w słuchowiskach pol. nadawanych przez BBC.
Wg L. Kielanowskiego "jego szlachetna dynamika i temperament sceniczny" oraz "waga wypowiadanego słowa połączona z głębokim emocjonalnym przeżyciem przeznaczały go do odtwarzania postaci o wielkim ładunku uczucia i ekspresji". Grał m.in. takie role, jak Kapitan Tichy ("Fräulein Doktor"), Nauczyciel tańca ("Mieszczanin szlachcicem"), Menelaus ("Odprawa posłów greckich"), Mulej ("Książę Niezłomny"), a na emigracji: Don Juan ("Wiele hałasu o nic"), Papkin ("Zemsta"), Aryst ("Fircyk w zalotach"), Ksiądz Robak ("Pan Tadeusz"). Reżyserował m.in. "Grube ryby" (1952), "Historyję o Chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim" (1963), "Kubek Ulissesa" (1963).
Bibl.: Mirecki: Wozem Tespisa s. 15, 82, 98, 122, 126, 133, 219; Nawrat: Repertuar; Osiński: Repertuar; Wilski: Szkolnictwo; Żywot: Dwadzieścia sezonów; Dz. Pol. i Dz. Żołnierza 1974 nr 11 (R. Kiersnowski); Pam. Teatr. 1988 z. 1-2 s. 15, 19-21, 28, 30, 33, 35 (il.); Tydzień Pol. 1974 nr 4 (L. Kielanowski); Afisze, IS PAN.
Ikon.: Fot. - IS PAN.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994
