Maryla Karwowska
KARWOWSKA Maryla, właśc. Maria Józefa Olszewska, zamężna Popławska (6 XII 1903 Warszawa - 12 X 1967 Chicago), śpiewaczka, aktorka. Była córką Juliana Olszewskiego, przemysłowca, i Marii z Wilczków, żoną - Janusza Popławskiego. Ukończyła szkołę średnią w Warszawie i przez trzy lata kształciła głos u W. Brzezińskiego. Debiutowała 22 III 1925 w warsz. T. Wielkim w partii Siebla ("Faust"), została zaangażowana do zespołu od sez. 1925/26 i występowała w tym teatrze do wybuchu II wojny światowej. Początkowo śpiewała najczęściej niewielkie partie, a z większych: Myrtis ("Filenis"), Hannę ("Straszny dwór"), Ksenię ("Borys Godunow"), Doloridę ("Beatrix Cenci"), Pannę Ewę ("Hrabina"), Birutę ("Syrena"). Doceniali ją recenzenci odnotowując, iż "wysunęła się na czoło wykonawców" i "zaznaczyła się dobrze". Wielką popularność zyskała jednak dopiero w repertuarze operetkowym, w którym łączyła kunszt śpiewaczy i bogate możliwości pięknego sopranu z wdziękiem, urodą i zalotnością. Sukces przyniosła jej rola Eurydyki ("Orfeusz w piekle", 1930), nast. Teresiny ("Napoleon i Teresina", 1932). W reżyserowanej przez A. Zelwerowicza "Zemście nietoperza" (T. Polski, 1932) stworzyła jedną ze swych najlepszych ról - Rozalindę. Na scenie T. Wielkiego grała jeszcze inne role operetkowe: tyt. w "Giuditcie" (1935), Anninę ("Noc w Wenecji", 1936), Księżnę Marię ("Ptasznik z Tyrolu", 1937), Baronową Rizę ("Manewry jesienne", 1938). W 1935 występowała w operetce "Kawiarenka" na scenie T. Wielka Rewia. Jednocześnie poszerzyła swój repertuar operowy, sięgał czterdziestu partii, m.in. takich, jak Frasquita i Micaela ("Carmen"), Zuzanna ("Wesele Figara"), Mimi i Musetta ("Cyganeria"), tyt. w "Manon", Nedda ("Pajace"), Gilda ("Rigoletto"), Rozyna ("Cyrulik sewilski"), Liu ("Turandot"). Wykonywała nawet niektóre partie w operach R. Wagnera. Często brała udział w radiowych prezentacjach operetek (np. "Bal w operze", "Agri", 1930) i oper (np. "Lakme", 1931), a także w koncertach filharmonicznych. Występowała gościnnie w innych miastach kraju (np. Poznań 1932, Wilno 1933, Lwów 1937, 1938, 1939) i za granicą (Ryga, 1931). W sez. 1934/35 wzięła udział w imprezie A. Didura, który zawiózł do Ameryki "Halkę" w wykonaniu pol. śpiewaków (występy: Nowy Jork, Filadelfia, Detroit, Boston, Chicago i Milwaukee); partia jej była transmitowana przez Radio Columbia. W 1938 brała udział w strajku okupacyjnym w T. Wielkim i należała do komitetu strajkowego. W lutym i marcu, a nast. w maju i czerwcu 1939, występowała gościnnie w T. Wielkim we Lwowie. Podczas okupacji niem. w jawnym T. Miasta Warszawy brała udział w przedstawieniach operetek: "Zemsta nietoperza" (1941), "Ptasznik z Tyrolu" (1942), "Błękitna maska" i "Kraina uśmiechu" (1943). Za te występy została po wojnie ukarana trzymiesięcznym zawieszeniem w pracy, ale już 9 XI 1945 została zweryfikowana przez ZASP i zaangażowana do zespołu Sceny Muzyczno-Operowej Miejskich T. Dramatycznych w Warszawie, a 23 I 1946 śpiewała Rozynę ("Cyrulik sewilski"). W sez. 1946/47 odbyła wraz z J. Popławskim serię koncertów estradowych w wielu miejscowościach. W 1948 występowała w "Nitouche" w warsz. Ludowym T. Muzycznym na plenerowej scenie przy ul. Polnej; w 1949 śpiewała w "Rose Marie" w Krak. T. Muzycznym Tow. Przyjaciół Żołnierza. W 1949-51 należała do zespołu T. Dramatycznych w Szczecinie i grała m.in. Podstolinę ("Zemsta"). W 1951-53 była solistką w zespole ARTOS-u. Od 1 X 1954 została zaangażowana do warsz. T. Nowego (od 1955 pn. Operetka w Warszawie); jako aktorka, śpiewaczka i opiekun wokalny solistów pracowała tu do 1966, tj. do przejścia na emeryturę. Grała już wtedy niewielkie role, takie jak: Senatorowa Agricoli ("Noc w Wenecji", 1955), Jadwiga ("Fajerwerk", 1958), Hrabina Nowalska ("Student i żebrak", 1962), jednak zawsze dając w nich "wielką lekcję, jak należy w operetce mówić, ruszać się, grać i śpiewać" (J. Waldorff). Spóźniony jubileusz trzydziestolecia pracy artyst. obchodziła 22 IV 1958 grając Księżnę Anhildę ("Księżniczka czardasza"). Od l. pięćdziesiątych dawała lekcje śpiewu i impostacji głosu wokalistom i aktorom. Latem 1967 wyjechała do USA; zmarła na lotnisku w Chicago w drodze powrotnej do kraju.
Miała naturalną łatwość śpiewania i głos o ładnym, pełnym brzmieniu. Cechowała ją duża muzykalność, dzięki czemu jej partie operetkowe nosiły nieczęsto spotykane znamiona znakomitego wykonawstwa wokalnego. W operetce odnosiła większe sukcesy niż w operze. Role wzbogacała urokiem kobiecości, uwodzicielskim uśmiechem, dyskretnym żartem i elegancją w dobrym stylu. T. Sivert wspominał, że tę "ulubienicę widowni Teatru Wielkiego", charakteryzował "pełen barwy i soczystości liryczny sopran o rozległej skali, lekkość i swoboda w operowaniu głosem" oraz "inteligentna, zawsze gruntownie przemyślana interpretacja aktorska".
Bibl.: Almanach 1967/68; Filler: Operetka (il.); Krasiński: Warsz. sceny (il.); Łoza: Czy wiesz; Sempoliński: Wielcy artyści; Świtała; Kur. Warsz. 1935 nr 252, 1939 nr 68, 148, 179; Muzyka 1925 nr 11-12, 1932 nr 3-4; Pam Teatr. 1963 z. l-4 s. 186, 187; Ruch Muz. 1969 nr 8; Teatr 1955 nr 10 (J. Waldorff); Walka Ludu 1946 nr 202; Afisze i programy, IS PAN, MTWarszawa; Program pt. Jubileusz 30-lecia pracy artystycznej M. Karwowskiej. Państwowa Operetka w Warszawie, Warszawa 1958 (T. Sivert); Akta, Operetka Warszawska; Akta (tu fot.), ZASP; Prosnak: T. Wielki.
Ikon.: Fot. - Arch. Dok. Mech., ISPAN, MTWarszawa, ZASP.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994
