Jan Dębski
DĘBSKI Jan, właśc. Ajchenblat (31 VIII 1894 Warszawa - 1 VI 1966 Ciechocinek), aktor. Był synem Rufina i Barbary Ajchenblatów, mężem Stanisławy Zofii Dębskiej. Uczył się w Warszawie, gdzie ukończył wyższą szkołę handlową, a nast. Kursy Wokalno-Dram. H. J. Hryniewieckiej. Debiutował w 1918 w Warszawie w teatrzyku Sfinks, gdzie grał od marca do lipca t.r.; sez. 1918/19 prawdopodobnie spędził w warsz. T. im. Staszica. W sez. 1919/20 występował w T. Polskim w Wilnie; grał m.in. Jaśka ("Wesele"), Urlopnika ("Sędziowie"). W sez. 1920/21 występował w T. Miejskich w Łodzi i z nim w maju 1921 we Włocławku. W 1921 był także krótko w t. wojskowym w Grodnie. W sez. 1921/22 grał na scenach Tow. T. Stołecznych, m.in. wiosną 1922 w T. Komedia. W sez. 1922/23 był w T. Polskim w Katowicach. W 1. późniejszych pracował stale w Warszawie w biurze, a na scenę wracał dorywczo. Występował m.in. w pierwszej poł. 1924 w T. Polskim, w październiku 1925 z aktorami warsz. w Kaliszu, w pierwszej poł. 1927 w t. Mignon, w sez. 1935/36 w T. Kameralnym, a 1936/37 znowu w T. Polskim; współpracował też z Redutą oraz T. Narodowym i Nowym (np. w sez. 1938/39). W okresie okupacji niem. pracował w przedsiębiorstwie budowlanym w Warszawie, a po powstaniu warsz., wysiedlony ze stolicy, w zarządzie Głównym ZASP-u w Krakowie (opiekował się wracającymi z obozów kolegami). W 1947-50 pracował jako kier. księgowości w Centrali Produktów Naftowych w Warszawie. W 1950 wrócił na scenę; od 1 VII t.r. został zaangażowany do T. Nowej Warszawy i pozostał w nim do 31 I 1953. Od 1 II do 31 III 1953 należał do zespołu T. Domu Wojska Polskiego. W sez. 1953/54 współpracował z warsz. ARTOS-em. Od 1 V 1954 do 30 IX 1955 występował w T. Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze, a w sez. 1955/56 w T. Ziemi Pomorskiej w Toruniu. Na sez. 1956/57 zaangażował się do T. Estrada (od 1957 pn. T. Komedia) w Warszawie i w jego zespole pozostał do 1962, t.j. do przejścia na emeryturę; w sez. 1962/63 jeszcze tu dogrywał. Zarówno w okresie międzywojennym, jak i po II wojnie świat., występował przede wszystkim w rolach epizodycznych. W 1. dwudziestych w warsz. T. Polskim grał np. Muzyka ("Żywy trup"), Pasztetnika i Natręta ("Cyrano de Bergerac"); w 1. sześćdziesiątych w T. Komedia: Walentego ("Królowa przedmieścia"), Chłopa z rogami ("Złoty cielec"). Grał też m.in.: Nieśmiałowskiego ("Klub kawalerów"), Filipa ("Dożywocie"), Lisiewicza ("Pan Geldhab"), Tobiasza ("Gwałtu, co się dzieje").
Bibl.: Almanach 1965/66; Hist. filmu t. 2; Lipiec: Zelwerowicz i scena łódz.; Lorentowicz: T. Polski; Nawrat: Repertuar; Sempoliński: Wielcy artyści; Gaz. Kuj. 1921 nr 81; Kur. Warsz. 1920 nr 151, 1935 nr 341, 1936 nr 27; Pam. Teatr. 1965 z. 2 s. 183; Afisze i programy, IS PAN, MTWarszawa; Akta (tu fot.), ZASP.
Ikon.: J. Żebrowski: D. jako Portier ("Daj buzi, Kate"), karyk., rys., repr. Express Wiecz. 1957 nr 240.
Film.: 1938 - "Geniusz sceny" (d.).
Nagrania: Role - Red. Dok. Inf. PR.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994
